«Как будто шетелдей»: жерасты музейі, Қошқар ата өзені және Шымкенттегі басқа да қызықтар
Қалаға және оның шет жағындағы аймақтарға экспресс-маршрут.
Шымкент — бұл жай ғана Қазақстанның оңтүстігіндегі қала емес, жасыл-желекке оранған, жайлы әрі ерекше мегаполис. Миллион тұрғыны бар қала болғанымен, мұнда елордадағыдай қарбаласты, табыс қуып жүретін күйбең тіршілікті ұмытуға барлық жағдай бар. Бұл — нағыз қазақи dolce vita: емен ағаштары жайқалған саябақтардағы серуен, түскі асқа палау мен самса, өзенде шомылу, демалыста кәуап пісіру және 250 теңгелік құймалы балмұздақ.
Егер мұнда келсеңіз, жолым болды деңіз. Біздің гид үш күнге арналған, бірақ демалыс күндері келгендерге де жарайды. Біз Шымкенттің басты көрікті жерлерін, ең жақсы дәмханалары мен саябақтарын жинап қойдық.
1-ші күн — Тарих, серуен және дәмді тағамдар
Таңды тарихқа бойлаудан бастаңыз: жолыңыз Тарихи-мәдени кешенге түссін — дәл осы жерден Шымкенттің шежіресі бастау алған. Бұрын мұнда билеушінің сарайы, әскери қолбасшының үйі мен қызу сауда алаңы орналасқан. Қазір бұл — ашық аспан астындағы музей, онда жер қорғандарының қалдықтары мен мұнаралар сақталған, ал айналадағы атмосфера сізді бір сәтте басқа дәуірге алып кеткендей әсер қалдырады. Кешен 9:00-ден 18:00-ге дейін ашық (дүйсенбіден басқа күндері). Қаласаңыз, гид қызметін де пайдалануға болады. Кіру құны — 1000 теңгеге дейін.
Серуеннен кейін дәмді таңғы ас пен кофе ішуге аттаныңыз. Шымкентте такси бағасы қолжетімді — қаладағы кез келген нүктеге бару шамамен 1500 теңгеден аспайды және 7–10 минут уақытыңызды алады.
Таңғы ас ішетін жерлер
- Pecorino: отбасылық мейрамхана, мұнда өздері ірімшік дайындап, түрлі мәдениеттен шабыт алған таңғы және түскі астар ұсынады.
- Блинчик: егер қарапайым әрі үйдегідей тамақ ішкіңіз келсе, таптырмас орын: ет қосылған құймақтар, жидек пен жаңғақ қосылған құймақтар немесе қою сүт пен ірімшік қосылған дәстүрлі құймақтар да бар.
- ChefStar: тәуліктің кез келген уақытында таңғы ас ішуге болады: панкейктер, круассан, смузи — бәрі осында.
- Korizza: фильтр-кофеден бастап бамбл-кофеге дейін, әрине, дәмді десерттер де қоса беріледі.
- Bruno: дұрыс тамақтануды ұнататындарға арналған орын: чиа-пудингтер, шпинат қосылған панкейктер және басқа да пайдалы тағамдар.
- Tary: мұнда майсөк (жүгері пюресінен немесе сүтті ботқадан жасалған нәзік десерт, мусспен әсемделген), тары қосылған ботқалар және қазы қосылған авторлық таңғы ас ұсынылады.
- Procoffee: этно-интерьері бар ерекше кафе, мұнда ұсақталған құрт қосылған капучиноны ағаш пиалаға құйып береді.
Металлург саябағында
Металлург саябағында
Металлург саябағында
Таңғы астан кейін Абай саябағында серуендеп қайтыңыз немесе Kenbaba Family Park-ке барыңыз. Ал егер кеңестік Шымкенттің атмосферасын сезінгіңіз келсе — Металлургтер саябағына жол тартыңыз: мұнда Лениннің мүсіні, ескі ғимараттар мен муралдар сақталған.
Әсіресе ыстық күндері саябақта серуендеуді ұнатпайтындарға «Қылует» этнографиялық музейіне баруға кеңес береміз. Бұл — шымкенттік шебер Кендебай Қарабдаловтың авторлық жобасы. Ол бұл музейді ерекше магниттік қасиеті бар жерде өз қолымен салған. Ғимараттың бір бөлігі жер астына 7 метр тереңдікке кіріп тұрады, сондықтан ішінде жазда да салқын — ауа температурасы шамамен +18 °C болып тұрады.
Музейде көне технологиямен жасалған музыкалық аспаптар, саздан құйылған құмыралар мен тұрмыстық заттар бар. Кіру құны: ересектерге — 2000 теңге, балаларға — 1000 теңге. Бармас бұрын алдын ала брондау қажет.
Шымкентке дәмді палау, кәуап пен самса үшін келетіндер көп екені құпия емес. Түскі асқа «Жеті Тандыр» желісінің бір кафесіне кіріп шығыңыз — мұнда қазы, долма мен бөдене жұмыртқасы қосылған палаудың ерекше түрінен дәм татуға болады. Қызық дерек: бұл желінің көптеген филиалы бұрын той-томалақтар өткен сән-салтанатты банкет залдарында орналасқан. Ал қазір бұл жерлер — қолжетімді бағалар, тез қызмет көрсету және тағамдардың мол таңдауы бар жайлы орындар.
Сонымен қатар «Төрт Қазан» кафесіне де кіріп шығыңыз — мұнда Ташкент пен Самарқандта пісіретіндей палау дайындалады. Есіңізде болсын: қазан дәл 12:00-де ашылады, сондықтан өз үлесіңізді алу үшін дер кезінде бару керек.
Нұрсат ауданы
Арбат
Жаңа мешіт
Кешкі серуенге Нұрсат ауданына барыңыз — бұл ескі мен жаңаның тоғысқан жері. Мұнда әкімдік ғимараты, Шанин театры, «Түркістан» концерт залы және қаланың ең үлкен кітапханасы орналасқан. Соңғы жылдары бұл аумақта жаңа мешіт те бой көтерді. «Биші» субұрқақтарды тамашалап, мейрамхана мен кафелерге соғуға болады. Кешкі асты түрлендіргіңіз келсе, оны қаладағы ең дәмді пиццаны Mozzarella-дан немесе француз кофеханасы DePier-дегі десерттермен әрлей аласыз. Мұндағы фирмалық тәттілерді міндетті түрде байқап көріңіз: ішіне салма салынған құймақ пішініндегі дубайлық шоколад немесе крем мен жидек қосылған нәзік маритоццо. Ал бургерді жақсы көретіндер үшін — Barkhan Burger. Мұнда дәмді сиыр етінен дайындалған, екі котлет қосылған шырынды бургерлер ұсынылады.
2-ші күн — Мұздай өзенге түсу, атақты квас және заманауи өнер
Көптеген Шымкент тұрғыны таңды Қошқар ата өзенінің бойында бастайды. Жазда мұнда шомылып, күнге қыздырынып, салқын қымыз ішіп, қайнатылған жүгері жейді, ал қыста жүгіріп, шынығады. Егер дайын болсаңыз, таңды шымкенттіктерше бастауды ұсынамыз.
Таңғы астан бұрын өзенге барып қайтыңыз — әсіресе жаз мезгілінде, өйткені таңғы 6–7-де жергілікті тұрғындар суға түсіп жүреді. Не істеу керек? Көшедегі киім ауыстыратын кабинада киіміңізді ауыстырып, бірден суға күмп етіңіз — кіру тегін, ешқандай рұқсат не билет қажет емес. Бірден жүзуге арналған киімімен келуге де болады. Мұндағы су — мұздай әрі тап-таза, ал жергілікті халықтың айтуынша, денсаулыққа пайдалы. Таңды Қошқар атада шомылудан бастау — шымкенттіктердің сүйікті дәстүрі. Бұл сәт сіздің жадыңызда ұзаққа сақталатынына күмәніміз жоқ.
Нағыз шымкенттік таңғы ас — Тәуке хан көшесіндегі Барноның самсасы мен квасы. Бұл — ыстық самса мен салқын, сергітетін квас үшін келетін халық көп жиналатын орын. Барно дайындайтын сусын сәл тәттілеу, азғантай қышқылдығы бар, ал дәмі бір сәтте бала күнге жетелеп әкетеді. Шымкенттіктер күніне бұл жерден 200 литрден астам квас ішеді — бәрі сөзсіз түсінікті деп ойлаймыз.
Осындай белсенді таңнан кейін Дендропаркке аттаныңыз — бұл Қазақстандағы ең ірі әрі ең көне саябақтардың бірі. Мұнда жүз мыңдаған ағаш пен бұта өседі, ал ортасында катамаранға мінуге болатын көл бар. Сонымен қатар, бұрынғы балалар теміржолы орнына төселген веложолдар да бар — бұл саябақтың тағы бір артықшылығы.
Велосаяхатты қала ортасынан-ақ бастауға болады: жол Қажымұқан атындағы стадионнан басталып, Дендропарктің кіреберіс қақпасына дейін жетеді — табиғат пен спортты ұштастырудың керемет тәсілі. Велосипедтерді қала ішінде жалға алуға болады.
самса
Дендросаябақта
Дендросаябақта
Түскі ас ішу үшін 4-шағын ауданға соғып, шымкенттік стритфудтың нағыз дәмін татып көріңіз: шырынды ет қосылған тандыр самса, бургер-самса немесе кесе-самса. Егер сәті түссе, әсіп те ауыз тиюге тұрарлық — бұл қой етінен, күріш пен дәмдеуіштерден жасалатын шұжық. Сонымен қатар, мұнда ыстық чебуректер, жаңа піскен нан мен салқын қымыз сатылады.
Түстен кейін «Цех 361» арт-кеңістігіне барып қайтыңыз — мұнда көрмелер мен шеберлік сағаттары өткізіліп тұрады. Заманауи өнерді бағалайтындар үшін таптырмас орын. Сондай-ақ, тынығып алу үшін жайлы кофехана да бар. Бұл — өнер мен жайлылық үйлескен ерекше жер. Күн сайын 09:00–24:00 аралығында ашық тұрады.
Шамаңыз жетсе, Арбатты бойлай серуендеп, «Қиял әлемі» саябағына барыңыз — аттракционға мініп немесе роликті жалға алып көңіл көтеруге болады.
«Қиял әлемі» саябағында
Север ауданындағы балмұздақ
Taba nan
Кешкісін Север ауданында сатылатын аңызға айналған кілегейлі балмұздақтан міндетті түрде дәм татып көріңіз немесе сол жерде ұсынылатын гляссені алыңыз. Көбіміз бала кезімізде ақталған қабырғалардың дәмін татып көрдік — егер сіз де солардың қатарында болсаңыз, келесі дүние ностальгия сезімін туғызары анық. «Саз» деп аталатын бұл жергілікті снэк құрылымы жағынан шын сазға ұқсас, ал дәмі тәтті не тұзды болуы мүмкін.
Күніңізді Taba Nan желісінің нағыз шымкенттік гастро-хитімен аяқтаңыз. Жергілікті тандыр нанға сары май жағып, бар болғаны 200 теңгеге сатады. Дәмі керемет болғаны соншалық, бұл жерде кезек үзілмейді. Тандыр нанға қарақ шай күшті үйлесе кетеді — оны да сол жерде сатады. Бірден екі нан алуға кеңес береміз: бірін жолда жеп қоясыз, ал екіншісін үйге апарасыз (бірақ кейде екеуін де жолда тауысып қоюыңыз мүмкін).
3-ші күн — Қаламен қоштасу немесе шет жаққа сапарлау
Домалақ ана кесенесі
Ақмешіт
Қазығұрт
Сайрам-Өгем ұлттық паркі
Егер бұл Шымкенттегі соңғы күніңіз болса, шағын қоштасу шарасы ретінде Бәйдібек би ескерткішіне көтерілуге кеңес береміз. Бұл — қаланың маңызды жерлерінің бірі, мұнда Шымкент пен оның маңайына керемет панорама ашылады. Ертерек келген дұрыс — адам аз әрі тып-тыныш болады. Жақын маңда Жайлаукөл саябағы орналасқан (айтпақшы, дәл осы саябақ туралы Мейрамбек Беспаев ән салған), ол серуендеуге не шағын пикник жасауға таптырмас орын. Одан кейін қонақүйге қайтып, чемодан жинауға болады.
Егер уақыт болса, таңертең қаланың шетіне қарай жол тартып, табиғатты тамашалауға аттаныңыз. Мысалы, Ақмешіт үңгірі, Домалақ ана кесенесі мен Боралдай шатқалына бара аласыз. Ыңғайлы киім киіңіз, жеңіл тағам мен су алып шығыңыз, сонымен қатар басыңызға тағатын орамал алуды ұмытпаңыз.
Шымкенттің маңында не көруге болады?
Ақмешіт үңгірі қала орталығынан шамамен 80 км қашықтықта орналасқан. Аңыз бойынша, бір шайқаста қазақ жауынгерлері осы үңгірге жасырынып, жаудан аман қалған. Жол-жөнекей Домалақ ана кесенесіне соға кетіңіз — бұл даналық мен төзімділіктің символына айналған ұлы ананың рухына арналған тарихи орын. Соңғы аялдама — Боралдай шатқалы, мұнда құз-жартастар арасында ерекше естелік суреттер түсіре аласыз.
Адам мен Хауаның жартасы — екі тас арасындағы тар өткел. Аңызға сенсек, бұл жерден ойы таза, ниеті ақ адамдар ғана өте алады. Егер бәрі сәтті өтсе, тілек тілеп үлгеруге болады дейді.
Казығұрт асуындағы «Нұх кемесі» — Ұлы топан судан кейін кеменің тоқтаған төрт жерінің бірі деген сенім бар. Бұл жерге адамдар шабыт алу үшін келеді, тілектерін білдіріп, орамалдарын байлап кетеді және таудың етегінен ашылатын көріністен ләззат алады. Тауға көтерілу аса қиын емес — қарттар мен балалар үшін де оңай. Екі орын да Шымкенттен шамамен 40 шақырым жерде орналасқан — бір күндік шағын сапар үшін таптырмас бағыт. Жолға Indrive арқылы такси шақыруға немесе жергілікті тур ұйымдастыратын компаниялардың қызметін пайдалануға болады.
Ал егер жаяу серуен мен табиғатты сүйсеңіз, Сайрам-Өгем ұлттық паркін таңдаңыз Маршруттың басына дейінгі жол — 2–2,5 сағат, одан әрі Сайрам көліне дейін 3–4 сағат жаяу жүресіз. Көл теңіз деңгейінен 2 690 метр биіктікте орналасқан — суы мұздай, табиғаты кинодағыдай керемет. Міндетті түрде треккингке арналған аяқкиім, күннен қорғайтын құралдар және жақсы көңіл-күй керек. Жолға ертерек шыққаныңыз жөн.
Қорытынды
Шымкент — жолай соға кететін қала емес, бірақ мұнда келу үшін арнайы себеп те қажет емес. Тіпті бір күнге ғана келсеңіз де, бұл қаланы ұзақ уақыт еске алып жүресіз: тандыр самсаның иісін, Қошқара атаның тұнық суын, әдемі аспанын және шынайы қонақжайлығын ұмыту мүмкін емес.
