Сен жүрген жермен жүргім келеді: түрік сериалдарына саяхат
«Чукурдағы» шайхана, «Қара махаббаттағы» кафе, «Сарай сабазындағы» қамал мен басқа да ғажап орындар.
Түрік сериалдары көрерменді сұлу да сымбатты әртістерімен, шытырман сюжеттерімен ғана емес, елдің сән-салтанатты сәулетімен де ынтықтырып қояды. Түркияға жол түссе, сүйікті сериалдарыңыз арқылы таныған жерлерге соғып қайтыңыз.
Түрік телехикаялары бүкіл әлемде миллиондаған көрерменді экранға телміртіп қана қоймай, түсірілген мекендерін адам құжынаған туристік нысанға айналдырды. Балаттың бұрышындағы ескі шайханада «Чукурдағы» Идрис Кочовалидың үстелінде шай ішіп, «Қара махаббаттағы» Нихан мен Кемал есімін ойып жазған Галата кафесінде жүрек жалғап, Сейран мен Ферит тамсанған толқынды теңіз жағасында серуендеп қайтқыңыз келмей ме? Ендеше, шабаданды жинаңыз да, Aviasales.kz-тен арзан билет алып, әр бұрышы сүйікті сериалдарыңыздың естелігіне айналған Түркияға тартып кетіңіз. Топқапы сарайының һареміне кіріп, Хүррем жүрген жолдармен жүріп қайтайық.
- «Muhteşem Yüzyıl» («Ғаламат ғасыр» / «Великолепный век»)
- «Yalı Çapkını» («Сарай сабазы» / «Зимородок»)
- «Sen Çal Kapımı» («Есігімді қақ» / «Постучись в мою дверь»)
- «Kara Sevda» («Қара махаббат» / «Черная любовь»)
- «Çukur» («Шұңқыр» / «Чукур»)
- «Kiralık Aşk» («Жалға алынған махаббат» / «Любовь напрокат»)
- «Sen Anlat Karadeniz» («Қара теңіз, сен айтшы» / «Ты расскажи, Карадениз»)
- «Rüzgâra Bırak» («Желге аманат» / «Оставь это ветру»)
- Тағы не көруге болады?
«Muhteşem Yüzyıl» («Ғаламат ғасыр» / «Великолепный век»)
«Muhteşem Yüzyıl» — Түркияның ғана емес, бүкіл әлемнің телекеңістігінде ерекше құбылыс болған тарихи сериал. Сериал Түркия тарихындағы ең танымал экспорттық өнім десек болады — ол 70-тен астам елге сатылып, әлем бойынша 500 миллионнан астам көрермен жинады.
Бұл телехикая негізінен 16 ғасырдағы Осман сарайының өмірін көрсететіндіктен, түсірілімдері арнайы декорацияланған павильондарда өтті. Шын мәнінде Сүлейман сұлтан мен Хүррем өмір сүрген сарай осы — Стамбұлдың ескі қаласының қақ ортасында орналасқан тарихи кешен. Топқапы сарайы 1470 жылдардан бастап 400 жыл бойы Осман падишахтарының негізгі резиденциясы қызметін атқарған.
Қазір бұл сарай — Түркияның ең үлкен мұражайларының бірі. Ол күн сайын мыңдаған турист тартып тұр. Сіз Хүррем сұлтан мен сұлтан Сүлейман жүрген сарай кешенін аралай аласыз: падишахтардың тақ залын, құпия кеңес өткізетін бөлмелерді, әсем безендірілген Һарем залдарын билет сатып алып, аралап шығуға болады. Топқапы сарайына кіруге шетелдік туристер 1700 лира (шамамен 22 мың теңге) төлейді.
Топқапы сарайы орналасқан Сұлтанахмет аумағының өзі — тұнып тұрған тарих. Маңында Айя-София мешіті (негізгі бөлігіне тегін кіресіз, жоғарғы қабатына шығу үшін 13 мың теңге төлейсіз), Күлліие мешіті (кіру тегін), Базилика цистернасы (күндіз кірсеңіз — 22 мың, түнде барсаңыз — 34 мың теңге) тәрізді орындар бар. Сондықтан сериал атмосферасын сезіну үшін бір күн бөліп, осынау ауданды толық аралаған жөн.
Сарайдағы әйелдер тұрған Һаремге бөлек маршрут арқылы кіресіз. Онда Хүррем мен басқа да сұлтандардың аналары өмір сүрген залдар бар. Онда кіру билеті 15 мың теңге тұрады. Әр залда экспозициялар бар: алтын жалатылған тақтар, Құранның көне қолжазбалары, зерлі киімдер мен әшекейлер, қару-жарақтар қойылған. Бұл заттардың көпшілігі сериалда көрсетілген.
Топқапы сарайын табу қиын емес. Арнайы тур алмай-ақ аралап шығуға болады, бірақ қаласаңыз, сарай ішінде кәсіби гид қызметін (құлақша аудио-гид немесе топтық гид) пайдалана аласыз.
«Yalı Çapkını» («Сарай сабазы» / «Зимородок»)
Босфор
«Yalı Çapkını» — 2023 жылдың ең танымал мелодрамаларының бірі (қазақ көрерменіне «Зимородок» атауымен танылған). Бас рөлдерде Афра Сарачоғлу (Сейран) мен Мерт Рамазан Демир (Ферит) сомдады. Сериал атауы түрікше «Yalı Çapkını» — сәнді сарайда тұратын тентек деген мағына береді.
Ферит шыққан атақты Корхан әулеті Стамбұлдағы атадан мұраға қалған зәулім сарай-үйлерінің бірінде тұрады. Бұл ғажайып ағаш үй Сакып Сабанжы ялысы деп аталады. Ол Бейлербейі ауданында, яғни Босфордың азиялық жағалауында орналасқан. 1880 жылдары салынған ақ түсті ағаш үй Сабанжы әулетінің меншігіне жатады және ел ішіндегі ең қымбат жылжымайтын мүліктердің бірі саналады. Ұлттық мәдени ескерткіш мәртебесі бар бұл нысанды тек сыртынан тамашалай аласыз. Ішінде музей жоқ, тек жеке резиденция ретінде пайдаланылады. Түсірілім тобы ялыны сериал түсіруге үшін жалға алған. Сондықтан туристер бұл ерекше мекенді сыртынан көріп, фотоға түсіру үшін көптеп келеді.
Сериал оқиғасының бір бөлігі Газиантеп қаласында өрбіп жатады. Сейран — дәстүрлі отбасынан шыққан қыз, ал Фериттің атасы оны Антептен келін етіп алғысы келеді. Сейранның Газиантептегі үйі шын мәнінде Миллет хан деп аталатын тарихи қонақүйде түсірілген. Қазіргі кезде ол мейрамхана ретінде жұмыс істейді. Сериал шыққалы бұл жерге фанаттары жиі қонақ болып, мәз болып қайтады.
Бейлербейі ялысына жету үшін Еуропа жағынан пароммен Үскүдар немесе Ченгелкөй бағытына өтіп, сол жақтан таксимен баруға болады. Ал Газиантепке Стамбұлдан ұшақпен не автобустың алыс рейстерімен баруға болады. Екі қаланың арасы — шамамен 1000 шақырым. Осылайша «Yalı Çapkını» сериалындағы ауқатты әулеттің сәнді ялысына да, қарапайым ауыл үйіне де саяхат жасап, екі түрлі әлемнің атмосферасын сезіне аласыз.
«Sen Çal Kapımı» («Есігімді қақ» / «Постучись в мою дверь»)
Айфер ханымның гүл дүкені
«Sen Çal Kapımı» — 2020-2021 жылдары көрсетілген романтикалық комедия жанрындағы түрік сериалы. Басты рөлдерде Ханде Эрчел (Эда) мен Керем Бүрсин (Серкан) ойнап, экраннан тыс өмірде де жұп болғандары сериалды одан сайын танымал ете түсті. Сериал аяқтала сала әлемнің түкпір-түкпіріндегі фанаттар Стамбұлға келіп, заманауи қаланы аралауға асықты.
Серкан Болат — табысты бизнесмен, ал оның ата-анасының зәулім үйі сериалда қала сыртында деп көрсетілген. Шын мәнінде, Серкан тұрған вилла Стамбұлдың еуропалық жағындағы іскерлік ауданда орналасқан. Серканның үйі жеке меншік болғандықтан, ішіне кіре алмауыңыз мүмкін, бірақ сыртқы көрінісін көру үшін сол көшеге барып қайтуға болады — айналасы биік қоршалған бақ, күзетшілер бар. Ал сериалда Серканның ата-анасының үйі деп көрсетілген зәулім мүлде басқа жақта — қаланың шетіндегі Зекериякөй деген жасыл ауданында орналасқан. Оған не такси ұстап, не көлік жалдап баруыңыз керек.
Серкан басқаратын «Art Life» сәулет компаниясының офисі де — сериалдағы негізгі орындардың бірі. Бұл офис көріністері Стамбұлдың солтүстік бөлігі — Маслак іскерлік ауданындағы зәулім ғимаратта түсірілген. Қызығы — сериал көрсетіліп жатқанда осы кеңсе ғимараты алдында талай фанат жиналып, Серкан Болаттың шыққанын күтіп жүреді деседі. Ішке кіруге рұқсат етілмесе де, Art Life жазуы көрінетін кіреберіс алдында суретке түсіп кетуге болады.
Сериалдың бас кейіпкер Эда Йылдыз қала орталығынан алыстау тұрған. Эданы бағып-қаққан Айфер ханымның шағын гүл дүкені бар еді. Сериалдағы ең жылы орындардың бірі — сол. Бұл гүл дүкені шын өмірде де бар! Күзгүнджүк тарихи кварталы ескі ағаш үйлерімен және тыныш атмосферасымен белгілі. Онда біраз түрік сериалы түсірілген.
Сериалда Стамбұл сондай сұлу көрінеді. Эда мен Серканның ескі әнді бірге шырқайтын көрінісі шағын кафеде өтеді. Шын өмірде ол — Princess Hotel қонақүйінің жанындағы бар. Қаласаңыз, сол қонақүйде түнеп шығуға да болады, тек бағасы сәл жоғары екенін ескертеміз.
«Kara Sevda» («Қара махаббат» / «Черная любовь»)
Галата мұнарасы аймағы
Ниханның үй ішінің вилласы
Жақынырақ
Otantik Café
Босфор
«Kara Sevda» сериалын таныстырудың өзі артық. Сериал 2015-2017 жылдары көрсетіліп, бас рөлдерде Бурак Өзчивит (Кемал) пен Неслихан Атагүл (Нихан) ойнады.
Бұл сериалдағы оқиғалар Стамбұл қаласының әр бұрышында өріледі. Ниханның үй ішінің вилласы Босфор жағалауындағы Йеникөй ауданында орналасқан. Фанаттар теңіз жағасындағы сол бір зәулім үй маңында серуендей алады. Кемалдың отбасы тұрған қарапайым үй Стамбұлдағы тарихи Күзгүнджүк махалласында орналасқан. Кемалдың әкесіне тиесілі шағын шаштараз да шынайы өмірде сол маңдағы көрнекі орынға айналды. Вефа ауданындағы ескі көшелер де сериалда көрініс тапқан — ол жерде Кемал мен Ниханның кей сәттері түсірілген. Вефа — әйгілі боза сусыны сатылатын тарихи аудан, хикаяда ғашықтар кездесу өткізетін ескі кафелер әлі жұмыс істеп тұр (сол жерлерге барып, сіз де дәстүрлі боза сусынынан дәм тата аласыз).
Галата ауданындағы шағын кафеде тұрған ағаш үстелге Нихан мен Кемал есімдерінің бас әріптерін ойып жазған әсерлі көрініс Otantik Café-сінде түсірілген. Бүгінде ғашықтар сол үстелге өз есімдерін де жазып кетуге тырысып, кафеге ағылып жатады. Кей туристердің жазуынша, кафе әкімшілігі тек суретке түсіп шыққысы келетіндерді аса жақтыра бермейді. Ал ресторан бағасы жоғары екенін ұмытпаңыз.
Кемалдың Ниханға маған тұрмысқа шықшы деп ұсыныс жасайтын әсерлі эпизоды Салихтың қайығында өткен — бұл көрініс Стамбұлдың Тарабья немесе Бейкоз жағалауында түсірілген деседі. Сериалдың ішінде жүргендей күй кешемін десеңіз, сонда тартыңыз.
«Kara Sevda-дағы» әйгілі жерлердің көбіне автобусқа отырып-ақ жетуге болады. Ал Галата мұнарасы аймағына трамвай мен метро жүреді. Арнайы экскурсия алғыңыз келсе, кейбір гидтер «Kara Sevda» турын ұсынады. 6-сағаттық жеке экскурсия бағдарламасы бойынша Галатадағы кафеден бастап, Бебектегі Лейланың үйіне, Йеникөйдегі Зимриндер вилласы маңына, Вефадағы шаштаразға дейін көлікпен аралатып шығады. Алты сағат ішінде бірнеше сериал түсірілген локацияны көріп шығамын десеңіз, 115 мың теңге тұратын турлар да бар.
«Çukur» («Шұңқыр» / «Чукур»)
Балат ауданы
«Çukur» — қылмыстық драма. Сериалды Түркияда ғана емес, Таяу Шығыс пен Балқан елдерінде де жұрт ыстық ықыласпен қабылдады.
Сюжетте Стамбұлдың қиялдан туған Чукур атты ауданы бейнеленеді, шын мәнінде сериал түсірілген орын — тарихи Балат ауданы (Фатих округі). Балат — тар көшелері мен түрлі-түсті ескі үйлері сақталған, атмосферасы ерекше көне квартал. Сериалдағы оқиғаларға толы бұл мекенді жергілікті жұрт «Чукурдың жүрегі» деп атайды.
Балатта Идрис Кочовалидың шайханасы ретінде танымал болған шағын кафе бар. Шын өмірде «Dostlar Kahvesi» деп аталатын бұл жерге сериалдан соң фанаттар ағылды. Кезінде Идрис баба осы шайханада отырып, қонақ күткен сюжет есіңізде болар. Бүгінде сол «Достлар кафесіне» туристер барып, бір кесе шай ішіп, сериалға қатысты кәдесыйлар сатып ала алады. Кафеге кіру билеті 150 лира (шамамен 2 мың теңге) тұрады. Сондай-ақ Балаттың көшелерінде сериал кейіпкерлерінің жүрген жолымен серуендеуге болады — мысалы, сериалдағы Мухитдин шаштаразы орналасқан көше де сол маңайда.
Балат ауданына қоғамдық көлікпен оңай жетесіз. Стамбұл орталығынан мұнда автобус та, метро да, паром да жүреді. Өзім жүріп жеткім келмейді десеңіз, бұл ауданға арнайы турлар да ұйымдастырылады. Мысалы, кейбір жергілікті гидтер «Чукур туры» атты жарты күндік экскурсия аясында осы сериалда түсірілген көшелерді аралатады. Турлар бағасы ұзақтығы мен форматына қарай 15-40 мың теңгедей тұрады.
«Kiralık Aşk» («Жалға алынған махаббат» / «Любовь напрокат»)
Нишанташи ауданы
«Kiralık Aşk» — 2015-2017 жылдары экранға шыққан мелодрама. Бұл хикаяда қарапайым да тапқыр қыз Дефне мен бай да салқын мінезді жігіт Өмердің күтпеген келісімнен басталған махаббат оқиғасы баяндалады.
Сериалдағы даяшы қыз Дефне Стамбұлдың шеткері аудандарының бірінде отбасымен тұрады. Оның үйі сюжеттің маңызды бөлігі, әсіресе Өмермен келісімге отырғаннан кейін де Дефне сол қарапайым үйін қимай жүреді. Бұл үй шынайы өмірде Стамбұлдың солтүстігіндегі Бююкдере кварталында орналасқан, қаладағы ең көрікті аудандардың бірі — Сарыер ауданына қарайды. Әдетте кедей отбасы мұндай жерде тұрмайды деуі мүмкін, бірақ сериал түсірушілері әдейі тыныш та жап-жасыл көшені таңдаған. Фанаттар сол мекенге жиі барып, үйдің сыртында суретке түсіп кетеді. Үй иелерінен ұялмаңыз, олар мұндайға әбден үйреніп кеткен деседі.
Өмер Ипликчи — ауқатты кәсіпкер, аяқ киім брендінің иесі. Оның кең зәулім үйі сериалда ерекше стильде көрсетіледі: үлкен шыны терезелері бар заманауи вилла, төңірегі бақ. Шын мәнінде, Өмердің үйі Стамбұлдың еуропалық жағындағы Бешікташ ауданында орналасқан. Түрік баспасөзінің жазуынша, түсірілім үшін Бешікташ футбол клубының базасына жақын маңдағы вилла пайдаланылған.
Сериал бойы Стамбұлдың бірнеше танымал ауданы кадрға ілікті. Сәнді бутиктер көп Нишанташы ауданында расымен шопинг жасап қайта аласыз.
«Sen Anlat Karadeniz» («Қара теңіз, сен айтшы» / «Ты расскажи, Карадениз»)
Айдер платосы
Хусер платосы
«Sen Anlat Karadeniz» — 2018-2019 жылдары көрерменге жол тартқан драмалық сериал. Бұл жоба Қара теңіз өңірінің табиғаты мен мәдениетін шебер көрсетті. Сериалдағы оқиғалар Түркияның солтүстік-шығысында — теңіз жағалауындағы Трабзон қаласы маңында өріп жатыр.
Бас кейіпкер — тағдыр тәлкегіне ұшырап, зорлықтан қашқан әйел Нефес пен оған пана болған Тахир. Екеуінің тар жол, тайғақ кешкен өмірі тұмса табиғатпен әсем баяндалады. Сериал шыққан соң Қара теңіз аймағына туристер ағылып, сериал кадрларындағы әсем жерлерді өз көзімен көруге ұмтылды.
Трабзон — ірі қала, оған Стамбұлдан ұшақпен 1,5 сағатта жетесіз. Қалаға жеткесін сериал орындарын аралауды оңайлату үшін жергілікті тур-фирмалар қызметін пайдалануға болады. Мысалы, Трабзонда гид тауып, сізді Сюмела монастыріне, жайлауларға апара алатын турлар бар.
Сериалдың елеулі бөлігі Трабзон облысының өзінде және біршама бөлігі көршілес Орду облысында түсірілді. Негізгі түсірілім алаңы — Трабзонның Вакфы Кебир ауданы. Онда қаладан шалғай жатқан Сығанлы және Соғуксу ауылдарында арнайы декорациялар тұрғызылып, кейіпкерлердің ауылы жасалды.
Тахирдің отбасы — Калели әулеті тұрған үй сол декорацияда бой көтерген. Дегенмен сериалда көрсетілгендей, Қара теңіздің шынайы ауыл үйі де пайдаланылды: Сүрмене аумағындағы Ақсұ ауылында тұрған Dağdeviren Konağı деген 130 жылдық көне үй Калели шаңырағы ретінде түсірілімге қолданылған. Тахирдің үйін көргіңіз келсе, Трабзоннан 40 шақырымдай жердегі Сүрмене кентіне барып, Мемиш аға қонақүйіне жетіңіз. Бұл ағаш үй — аймақтағы танымал тарихи жәдігер, сериалдан соң турист ағылған орын.
Сериалды көрген адам Қара теңіздің таңғажайып табиғатына ғашық болары сөзсіз. Түсірілім тобы ең әсем локацияларды таңдаған. Солардың бірі — Лапазан жайлауы. Лапазан Трабзонның Мачқа ауданынан 27 шақырым қашықта, 2200 метр биіктікте орналасқан. Сериалда Тахир мен Нефес біраз уақыт жасырынған эпизодтар осы жерде түсірілген — аспанмен астасқан көк шалғын, бұлттар арасындағы лашықтар көрерменді ықтықтырып қояды.
Сериал Қара теңіздің арғы бетін де назардан тыс қалдырмаған. Кей эпизодтарда оқиға көршілес Грузияның Батуми қаласында жалғасады. Батумидегі атақты Али мен Нино мүсіні сериалда көрініс табады. Сол эпизодты көргендер Батумиге де тартып кетсе болады. Трабзоннан Батумиге көлікпен 3 сағатта жетуге болады.
«Rüzgâra Bırak» («Желге аманат» / «Оставь это ветру»)
Алачаты
«Rüzgâra Bırak» — 2025 жылы жарық көрген толықметражды түрік фильмі. Бұл туындыны қосқан себебіміз — кейінгі кездері Қазақстанда танымалдығы өсіп келе жатқан Ханде Эрчел мен Барыш Ардуч сынды жұлдыздар ойнаған романтикалық фильм және ондағы орындар расымен көріп қайтуға тұрарлық. Фильм ірі қалада өскен іскер бойжеткен Аслы мен теңізден шықпайтын серфер жігіт Эгенің махаббат хикаясын баяндайды.
Бастапқы сахналар Стамбұлда басталғанымен, негізгі оқиғалар желісі әдемі жағажайлы аймаққа ауысады. Нақты айтқанда, түсірілімдердің көп бөлігі Түркияның ең әйгілі жазғы курорттарының бірі — Чeшмe өңірінде өткен. Чешме — Измир провинциясындағы курортты шаһар, ал сол қалаға қарасты Алачаты атты шағын кент фильмде басты фон ретінде таңдалған.
Алачаты — тарихи тастан салынған үйлері, тар көшелері және түрлі-түсті кафелерімен танымал, әсіресе виндсерфинг спортының орталығы ретінде аты шыққан орын. Фильмнің басым бөлігі дәл осы Алачатының кәусар атмосферасында өтті: ескі тас үйлер қаз-қалпында сақталған көшелерде Аслы мен Эгенің серуендейтін көріністері, рустик стиліндегі кофеханалардағы диалогтер — мұның бәрі Алачатының шын өмірдегі келбетіне сай келеді.
Фильмдегі мөлдір су мен алтын түсті құм көрінісі көз тартады. Бұл сахналардың көбі Чешме түбегіндегі Ылыджа жағажайында түсірілген. Өлкедегі ең танымал жағажай ыстық бұлақ суымен және аппақ құмымен мәшһүр.
Фильмнің арқасында Алачатыға қызығушылар саны артты. Бүгінде бұл кенттің көшелерінде серуендеп жүріп, өзіңізді фильм кадрында жүргендей сезіну қиын емес. Әсіресе кешкі мезгілде, көше шамдары жанғанда жанды музыка ойнап тұрған кафелерде Аслы мен Эгенің әңгімелескен сәттерін елестетуге болады. Алачаты орталығындағы Хаджи Мемиш пен Кемалпаша көшелері өте әсем. Мұнда грек стиліндегі ескі тасты үйлер, қызыл-жасыл жарқын есіктер, терезе жақтауында жайқалған гүлдері бар әр үй ашық хаттағы суреттер сияқты.
Алачаты мен Чешме Измир қаласының батыс жағында, шамамен 90 шақырым жерде тұр. Измирден Чешмеге дейін автобус немесе шаттл-минивэндер тұрақты қатынайды (жол шамамен 1,5 сағат). Измир әуежайынан тікелей Чешмеге баратын трансферлік шағын автобустар да бар. Чешме қаласына жеткесін, сондағы жергілікті көлікпен 15 минутта Алачаты кентіне оңай барасыз. Алачаты ауылы шап-шағын болғандықтан барлық жерге жаяу жетуге болады. Ондағы баяу тіршілік, салқын самал мен теңіз иісі сізді бәрін бір сәт «желге аманаттауға» шақырып, естен кетпес рахатқа бөлейді.
Тағы не көруге болады?
Түркияның өзі тұтастай түсірілім алаңы іспетті. Көруге тұрарлық жерлерді тағы біраз түгендей беруге болады: сериал түсірілетін орындардың көбі — жабық виллалар емес, кез келген турист еркін бара алатын ашық орындар.
Мысалы, «Жүректегі күз» («Hercai») сериалындағы атышулы Шадоғлу сарайы — шын мәнінде музей ретінде жұмыс істейтін Мидьят қонақ үйі (Midyat Konuk Evi). Ал «Қызыл шербет» («Kızılcık Şerbeti») сериалының кейіпкерлері жиі кешкі ас ішетін жерлер — Стамбұлдағы танымал мейрамханалар. Солардың бірі — Босфор керемет көрінетін Ортакөй ауданындағы Ruby мейрамханасы. Онда Фатих пен Доа кездесетін негізгі көрініс түсірілген. Ал Эда өмір сүрген «Есігімді қақ» («Sen Çal Kapımı») сериалының көріністері өткен Кузгунджук ауданының көшелері басқа да жобаларда, әсіресе «Ерте келген бұлбұл» («Erkenci Kuş») телехикаясында да жиі кездеседі.
Сондықтан Түркияны аралап жүргенде айналаға мұқият қараңыз. Біреудің сүйікті сериалы түсірілген көрікті жерде қыдырып жүрген болуыңыз әбден мүмкін.
Фото: Жазира Жөндербек.
