Түркия, Сербия, Черногория мен Албанияны екі аптада қалай аралап шықтым?
Түркия мен Балқан елдеріне дайын гид ұсынамыз: бағаларды шолып шықтық, лайфхактар жазып, сіз білмеген деректерді топтадық.
Менің есімім Әйгерім және мен жалғыз жүріп те, достарыммен бірге де саяхаттағанды ұнатамын. Алғаш рет шетелге университетте оқып жүргенде шыққанмын: тағылымдамадан өту үшін үш айдай Түркияда тұрып келгенім бар. Таяудағы саяхатым да осы елмен тығыз байланысты болды.
Түркия — шетелге демалуға баратын Қазақстан азаматтары арасында аса танымал бағыт. Оған қоса бұл — Азия мен Еуропаны байланыстыратын транзит ел. Түркияның бұл артықшылығын осы жазғы демалысымда мен де пайдаға жараттым.
Менің екі жақын құрбымның бірі — Будапештте, екіншісі Прагада тұрады. Үшеуіміз биыл демалысты бірге өткіземіз деп келістік. Осы жолғы саяхаттымда Түркия, Сербия, Черногория мен Албанияға табаным тиді. Жолға қалай қамданып, саяхатта не түйгенімді осы мақалада баяндап берейін.
Саяхатқа қалай дайындалу керек?
Мен әуел бастан-ақ визасыз кіруге болатын елдерді таңдап алдым. Қазақстан азаматтары Түркия мен Албанияда — 90 күнге дейін, Сербияда — 30 күнге дейін, Черногорияда 30 күнге дейін визасыз жүре алады (1 наурыздан 1 қарашаға дейін).
Тек Черногорияда туристерді міндетті тіркеу тәртібі бар. Бұл тіркеуді сіз тұратын қонақүй не пәтер иесі өзі жүргізгендіктен, бұл мәселеге алаңдаудың қажеті жоқ.
Саяхатымның бағыты қандай болды?
Маршрутым мынадай болды: Астана–Стамбұл–Белград–Подгорица–Тирана–Стамбұл–Астана.
Алғашында Тирана–Абу-Даби бағытында ұшып, артынша Астанаға қайтпақ едім. Бірақ Таяу Шығыстағы саяси жағдай ушығып кетіп, БАӘ әуе кеңістігін жауып тастағанда жоспарымды өзгертуге тура келді.
Сөйтіп Түркияның Стамбұл қаласы мен Ханзада аралдарына, Сербияның Белград қаласына, Черногорияның Подгорица, Будва, Котор қалаларында және Албанияның Тирана мен Саранда қалаларында болдым.
Спойлер: кіммен саяхаттайтыныңыз өте маңызды.
Осы сапарға бірге шыққан құрбыларым — Айдана мен Айдана
Тұрған жерлерім
Саяхат кезінде мен бірнеше қалаға аялдадым. Жалпы қонақүйлер мен апартаменттерге 253 450 теңге жұмсадым.
Негізінде, бір түнге 20 000 теңге шамасында шықты. Ең қымбат болғаны Сарандадағы ASI rooftop отелі — бір тәулік түнегенім үшін 41 000 теңгеден төледім. Ол курортық апартамент болғандықтан бағасы осылай шықты. Ал ең арзаны шыққаны Стамбұлдағы Days Inn by Wyndham қонақүйі болды. Таңғы ас та берді. Бірге тәулікке 15 500 теңге төледім.
Алғашқы аялдама — Стамбұл
Мен бұл қалада жалғыз болдым, сондықтан барлық жоспарды өзім жүріп орындадым. Алдымен Istanbulkart картасын сатып алған дұрыс. Бұл карта метро, автобус, трамвай, паром, метробус сияқты барлық көлік түріне жарамды. Оны әуежайдың -2 қабатынан, автобустар жүретін Peron 2 маңынан сатып алуға болады. Төлемді қолма-қол да, картамен де қабылдайды.
Бұрын бұл қалада бірнеше рет болсам да, мұнда көрер жер әлі де аз емесіне әр жолы көзім жетеді. Сіз де мен сияқты қаланың Еуропа жағалауын аралап, барлық атақты қамал мен мешітке кіріп шыққан болсаңыз, туристер аса көп бармайтын шалғай аудандарға бас сұғып көріңіз. Ең дұрысы — Стамбұлдың Азия жағалауындағы Юскюдар және Кадыкёй аудандары.
Мен Түркияға осымен төртінші рет барып тұрмын. Бұл жолы Ханзада аралдарын аралап шықтым. Өзіме бұл үлкен жаңалық болды.
Аралдарға жету үшін қалалық паромдарға мініңіз. Паромдар Kabataş және Kadıköy жағалауынан шығады. Кестені мына сайттан көруге болады.
Жол ақысы — шамамен 90 лира (~1190 теңге). Пароммен аралдарға жеткенше Босфор шығанағындағы көздің жауын алатын сұлу да тұмса табиғатты тамашалап барасыз. Паром әр аралға кезек-кезек тоқтайды.
Ханзада аралдарына алғаш рет бара жатсаңыз, Büyükada-дан бастауды ұсынамын. Бұл ең үлкен арал саналады. Мұнда суға түсіп, тауда серуендей аласыз. Мегополистің қарбаласынан тыныққысы келген біраз адам осында ағылып, отбасымен, құрбы-құрдасымен серуендеп, пикникке шығады екен. Бұл аралдардағы сәулет өнері де ерекше. Аралдан кішігірім үйлер, дүкендер мен дәмханалар табасыз.
Стамбұл мен Ханзада аралдары
Стамбұл мен Ханзада аралдары
Ішіп-жем
Осы сапар кезінде көзге түскен бірнеше жерді айтайын.
The Populist — Галатапорт маңындағы еуропалық стильдегі заманауи кафе. Жеңіл кешкі ас пен сусындарға шамамен 750 лира (~9700 теңге) жұмсадым.
Food Palace 1981 Anatolian Restaurant — кешкі ас пен шарапқа 1500 лира (~19 500 теңге) төледім. Мұнда пахлава, шай мен ірімшік қосылған нан тегін беріледі.
Ал кешкі асқа келгенде қарапайым әрі тиімді жолды таңдадым: супермаркеттен түрлі тағам сатып алдым да, пикник жасадым. Бұл әрі үнемді, әрі әдемі кеш сыйлаған таптырмас шешім болды.
Белградтағы демалыс
Белград қаласында транзитпен болғандықтан, қаланы аралап шығайын деп ойладым. Бұл қалада жалғыз саяхаттадым. Мен сөмкемді көтеріп алып, қаламен жалғыз өзім танысып жүргенді ерекше ұнатамын.
Белградтың сәулеті, расымен, ерекше әсер етті. Классикалық фасадтары бар әдемі еуропалық ғимараттар мен социалистік стильдегі нысандар әсем үйлесім тапқан екен.
Әуежайдан қала орталығына дейін А1 автобусы жүреді (әр 20 минут сайын). Жол ақысы — 400 серб динары (~2 000 теңге). Билетті тек қолма-қол ақшаға жүргізушінің өзінен сатып аласыз.
Белград қаласы
Ел тарихы туралы көбірек білгіңіз келсе, Сербияның Ұлттық музейі (National Museum of Serbia) мен Сербияның Тарихи музейін (Historical Museum of Serbia) аралап көруге болады. Кіру ақысы — 400 динар (~2000 теңге).
Белградтағы Tri šešira мейрамханасы серб ұлттық асханасын ең дәмді әзірлейтін жер ретінде танымал. Жолыңыз түссе, дәм татып көріңіз.
Подгорица, Будвада мен Котордағы демалыс
Белградтан Подгорицаға ұшақпен жеттім. Ал Подгорица–Будва, Будва–Котор–Будва бағытындағы автобус билеттерін онлайн сатып алсаңыз, кей жерлерде оны басып шығару үшін қосымша 2-4 еуро (~1100–2500 теңге) төлем сұрайды. Сол себепті сайттан алдын ала сайттан кестені қарап, билетті тікелей сапаржайдың өзінде сатып алған да ыңғайлы.
Мынаны ескеріңіз: Қазір Котор бағытындағы жолдарда жөндеу жүріп жатыр, сондықтан ол жермен өтетін автобустар жиі кешігетін болды. Мысалы, менің Подгорицадан Тиранаға қатынайтын автобусым Котордан 1,5 сағатқа кеш келді. Сапарыңызды жоспарлағанда осыны міндетті түрде ескеріңіз.
Черногорияға бұл сапарым ұмытылмас әсер қалдырды. Маған үш қала да — Подгорица, Будва мен Котор да ұнады.
Бұл елді құрбым екеуіміз бірге араладық. Біз осымен төртінші рет бірге саяхаттап отырмыз. Сапардағы досыңыз өзіңіз сияқты ел көрем, жер көрем дейтін адам болғаны маңызды: бір адам таңертең ерте тұрып, екіншісі оянбай жатып алса, саяхаттың сәні де, мәні де кетеді.
Котор қаласы
Котор қаласы
Бұл ел мені сұлу табиғатымен және ландшафтының контрасымен тәнті етті: бір жағыңызды асқақ тау тұрса, мына қапталыңызда шексіз-шетсіз Адриатика теңізі тулап жатады. Мұндай ғажап пейзаждан көзің де, жаның да тынығады екен. Черногория астанасы — Подгорица тып-тыныш қала болып шықты. Көретін көп нәрсе болмаса да, жап-жасыл саябақтарды аралап, Пушкин мен Высоцкийға арнап қойылған ескерткіштерді көруге болады.
Ал Будва — туристер іздеп келетін жағажайлы қала. Мұнда өмір қайнап жатыр. Жағалау ұзын әрі кең, суы тұп-тұнық. Елге келіп жатсаңыз, ескі қалаға соқпай кетпеңіз.
Котор қаласы ашық аспан астындағы мұражай іспетті. Онда тарихи ғимарат пен көне берік қорған көп екен. Біз өзімізше бұл қалаға автобустың таңғы билетін алып, кешке дейін қыдырып, Подгорицаға күн бата қайтармыз деп дайындалып шыққанбыз. Бірақ қаланы үш-төрт сағатта аралап тастап, ыстық күнге қақталып, Будваға түсте-ақ қайтып кеттік.
Ішіп-жем
Будва қаласындағы екі жерді атап өтейін.
Coco. Бұл мейрамхана теңіз өнімдерінен жасалған тамақты шебер әзірлейді. Екі адамға орташа чек — 40 еуро (~25 000 теңге).
Pastabar. Паста жақсы көрсеңіз, міндетті түрде осы жерге келіңіз. 20 еуроға (~12 000 теңге) дәмді әрі ерекше паста жейсіз.
Ал Котор қаласындағы Mom Bistrо таңғы асқа тойымды круассандар, бейглдер мен кофе ұсынады. Матча латтесі өте дәмді екен. Бір адамға шамамен 12 еуро (~7500 теңге) шығады.
Албаниядағы демалыс: Тирана мен Саранда
Төрт сағат автобуста отырып, екі сағат кедендік бақылаудан өтіп, әйтеуір дегенде Подгорицадан Тиранаға жеттім. Бұлай жеткен ыңғайлы әрі бағасы қолжетімді екен. Автобус билеттерін мына сайттан сатып алуға болады. Билетті онлайн сатып алсаңыз, көлікке отырарда оны растауыңыз (approval) қажет. Автобустар әдетте кесте бойынша жүреді, тек ±10 минут кешігуі мүмкін. Жүрерден 30 минут бұрын келгеніңіз дұрыс.
Тирана қаласында әуежайдан орталық автобус аялдамасына дейін тәулік бойы жүретін LUNA автобустары бар. Олар сағат сайын жүреді. Жол ақысы — 400 албан легі (~2 500 теңге), тек қолма-қол төлей аласыз. Қала ішінде де автобустар қатынайды. Жол ақысы — 40 легі (~250 теңге). Әр автобуста кондуктор төлемді қабылдап, билет береді. Автобустар жиі жүреді, бірақ ішінде адам көп болуы мүмкін.
Тарихи орындарды көремін десеңіз, коммунистік кезеңнен қалған Bunk’Art 2 бункері, Tirana Castle, тыңшылық тарихына арналған House of Leaves Museum музейі өте қызық болуы мүмкін.
Тирана қаласы
Саранда — Албанияның танымал курорт қаласы. Мұнда бірнеше жағажай клубы бар. Мен Lost Seaside атты танымал жағажай клубына бардым.
Күні бойы еркін кіріп-шығатын билетке, қолшатыр мен екі шезлонгты күні бойына жалға алуға 32 еуро (~20 000 теңге) төледім.
Берер ақылым: демалыс күндері сағат 10:00-ге дейін, ал жұмыс күндері 11:00-ге дейін келген дұрыс, өйткені клубта бос орын болмай қалуы мүмкін.
Саранда жағалауы (Sarandë Embankment)
Жағалауда серуендеп, жергілікті мейрамханалар мен кафелерге баруға болады.
Оған қоса кемемен экскурсия (boat tour) да ұсынады екен. Алты сағаттық тур бағасы — адам басына 15 еуро (~9000 теңге). Тур кезінде алты аялдама болды, әрбірінде адамдарға шомылуға суға түсуге мүмкіндік береді. Ең ұзақ аялдама — Крореза жағажайы. Ол ұсақ таспен көмкерілген аса көрікті жағажай екен.
Адреналинді сезінейін деп, мен де қайықтан суға секірдім. Ғажап! Жолыңыз түскенде сіз де байқап көріңіз.
Саранда қаласы
Ішіп-жем
Сарандада теңіз өнімдерінен ас әзірлеуге әбден дағдыланған көптеген мейрамхана мен кафе бар. Біз Қазақстанда сирек ұшырасатын ерекше ас ішкіміз келіп, түрлі теңіз өнімін алып көрейік деп шештік.
Arja кафе — теңіз өнімдерін сүйетіндерге арналған таптырмас орын. Екі адамға арналған кешкі ас 2880 лек (~18 000 теңге) шықты. Тағамдары өте дәмді, бағасы қолжетімді екен.
Жергілікті тұрғындар мен атмосфера
Әр халықтың өзіне тән мінезі мен мәдениеті болады. Бұл сапарым кезінде өзім бірнеше елдегі жергілікті халықпен көп сөйлесіп, түрлі әсер алдым.
Черногорияда бізге жергілікті адамдар кейбір такси жүргізушілері туристерді алдап соғатынын айтып, абай болыңдар деп ескертті. Ал мейрамхана мен қонақүй саласында жұмыс істейтін қызметкерлер өте сыпайы, ашық-жарқын әрі елгезек екен. Көпшілігі ағылшын тілін жақсы меңгерген.
Сербияда, керісінше, ағылшын тілін білетіндер аз көрінді. Жергілікті халықпен көп сөйлеспесем де, алдымыздан үнемі ақжарқын, қонақжай адамдар шығып жатты.
Албанияда туристік аудандарда жергілікті тұрғындар біршама дөрекі көрінуі мүмкін. Ондағы адамдар туристер нөпіріне әбден үйреніп қалған сияқты.
Түркияда мені ерекше қуантқан бір жайт — түрік халқының қазақтарға деген жылулығы мен құрметі. Көшедегі адамдар кез келген сұрағыма жауап беруге тырысып, жол сілтеп, түсіндіріп отырды. Ағылшынша сөйлей алатындар онша көп емес, бірақ түрік тілін аздап түсініп, сөйлей алатыным маған көп көмектесті.
Маңызды ескерту: көшеде әлдекім бірдеңе ұсынып жатса (мысалы, білезік, сүлгі, т.б.), ұстамаңыз, қолыңызға алмаңыз, әйтпесе артынан ақша сұрап, қыр соңыңыздан қалмай қоюы мүмкін.
Қорытынды
Бұл сапар — маған зор шабыт сыйлап, өзіме көп жаңалық ашқан саяхат болды. Түркия, Сербия, Черногория мен Албания елдерін аралай жүріп, әрқайсының өзіне тән мәдениеті, табиғаты мен дәмі барына көз жеткіздім.
Ханзада аралындағы тыныштық, Будва жағажайларындағы шуақты күн, Котордағы әйгілі тар көшелер, Тирана мен Сарандадағы заманауи өмір мен теңіз иісі — бәрі ерекше әсер етті.
Тағы бір айта кетерлік жайт, біз құрбыларымызбен осы сапарға шықпай тұрып, барлығын жоспарлап, алдын ала шешіп алғанбыз. Бір-біріміздің қалауымызды алдын ала тыңдап алып, сапар кезінде түсінбестік болмас үшін бәрін келесіп алдық. Достарыңызбен сапарға шығар болсаңыз, сізге де солай етуге кеңес беремін.
Кішігірім кеңес: Қай елге барсаңыз да, жергілікті тілде бірнеше қарапайым сөзді үйреніп алуға тырысыңыз. Мысалы: «Сәлем», «Рақмет», «Кешіріңіз», «Сау болыңыз» деген сияқты сөздер саяхат барысында сізге көп көмектеседі. Бұл тек сыпайылық пен сол елге деген құрмет белгісі емес, жергілікті тұрғындармен жылы қарым-қатынас орнатуға да септігін тигізеді.
