Шетелдің оқу гранттары: ең танымал бағдарламалар бойынша нұсқау
Шетелде оқуға мүмкіндік беретін бес бағдарлама бойынша егжей-тегжейлі нұсқау.
Шет елде тегін білім алу деген — қол жетпес арман емес, жүйелі стратегия мен тыңғылықты дайындықты қажет ететін баршаға ортақ мүмкіндік қана. Әлемнің үздік университеттерінде оқуға мүмкіндік беретін түрлі халықаралық бағдарлама бар. Соның ішінде ең танымалдары — Chevening (Ұлыбритания), DAAD (Германия), MEXT (Жапония), Stipendium Hungaricum (Мажарстан), Türkiye Burslari (Түркия) стипендиялары. Бұл мақалада біз осы гранттардың талаптарын түсіндіріп, әр кезеңде нақты не істеу керегін айтамыз.
Дисклеймер: Шет елде оқуды шектен тыс романтизациялаудың қажеті жоқ. Ол — қаржалай әрі ментал дайындықты қажет ететін жауапты жұмыс. Сондықтан шет елде оқуға шын дайынсыз ба, бұл сізге расымен керек пе — алдымен соған көз жеткізген дұрыс.
Chevening (Ұлыбритания)
Chevening — Ұлыбритания үкіметі қаржыландыратын халықаралық оқу бағдарламасы. Бұл бағдарлама әлемнің түкпір-түкпіріндегі үздік үміткерлерге Ұлыбританияның кез келген университетінде бір жыл магистратура оқуға мүмкіндік береді. Бағдарлама қоғамдық қызмет, бизнес, ғылым, медиа, экология, құқық, халықаралық қатынастар мен басқа да салаларда оқуын жалғастырғысы келетіндерге арналған.
Грант қандай шығындарды қамтиды?
- Оқу ақысы: толықтай үкімет тарапынан төленеді (талапкер университететтегі оқуына төлемейді).
- Ай сайын 1103–1363 фунт (шамамен 770–950 мың теңге) шәкірақы төлейді.
- Ұшу билеттері: оқу басталғанда Қазақстаннан Ұлыбританияға жету және оқу аяқталғанда Ұлыбританиядан Қазақстанға қайту билетін төлеп береді.
- Медициналық сақтандыру: негізгі медициналық қызметтер қамтылады.
- Виза рәсімдеу шығындарын өтейді.
- Chevening аясында ұйымдастырылатын іс-шараларына қатысу мүмкіндігі бар.
Қандай талаптары бар?
- Қазақстан азаматы болуы керек.
- Бакалавр дипломы (үлгерімі жақсы талапкерге басымдық беріледі).
- Үміткердің кемінде 2 жыл жұмыс өтілі болуы керек: еріктілік бағдарламаларына қатысқаны мен тағылымдамалардан өткені де есептеуге болады.
- Талапкер Ұлыбританияның кем дегенде 3 түрлі университетіне оқуға өтінім беріп, солардың кемінде біреуінен шартты/шартсыз қабылдау (offer) алуы керек.
- Ағылшын тілін меңгеру деңгейі жоғары болуы керек (IELTS, TOEFL және т.б.).
- Ұлыбританиядағы оқуын аяқтаған соң кемінде 2 жыл Қазақстанға оралуға міндетті.
Қалай өтінім беруге болады?
- Құжаттар: диплом мен транскриптті, паспортты, жұмыс орнынан анықтамаларды және ұсыныс хаттарды алдын ала жинап қойыңыз.
- Эссе — ең маңызды бөлім. Сізге төрт эссе жазу қажет болады:
- Көшбасшылық пен нәтиже: өз тәжірибеңізді баяндайсыз.
- Нетворкинг: кәсіби байланыстарды қалай құра алғаныңызды жазыңыз.
- Неліктен Ұлыбритания? Таңдауыңызды түсіндіріңіз.
- Мансаптағы мақсат: елге оралғаннан кейін не істейтініңізді айтыңыз.
- Сұхбат: Құжаттарыңыз іріктеуден өтсе, сізді сұхбатқа шақырады (әдетте елшілікте немесе онлайн форматта өтеді). Таңдаған университетіңіз бен бағдарламаны неге таңдағаныңызды және оның Қазақстанның дамуына қалай әсер ететінін анық, түсінікті етіп жеткізуге дайын болыңыз.
Дедлайндар (2026–2027 оқу жылы)
- Өтініш қабылдау: тамыз–қараша.
- Іріктеу: қараша–қаңтар.
- Сұхбаттар: ақпан–сәуір.
- Нәтижесі: маусым.
- Оқудың басталуы: қыркүйек.
DAAD (Германия)
DAAD — әлемдегі ең ірі стипендиялық бағдарламалардың бірі. Бағдарламаның мақсаты — шетелдік студенттер мен жас зерттеушілерге Германияда оқу, ғылыми жұмыс жүргізу және кәсіби тәжірибе жинауға мүмкіндік беру. Ғылым, инженерия, экономика, өнер, экология және тағы басқа салаларды қамтиды.
Грант қандай шығындарды өтейді?
- Оқу: Германияның мемлекеттік университеттерінде оқу баршаға тегін.
- Стипендия: магистранттарға айына — шамамен 934 еуро (шамамен 567 300 теңге), PhD докторанттарға — 1200 еуро (шамамен 728 900 теңге).
- Ұшу билеттері мен виза: толығымен өтеледі.
- Сақтандыру: медициналық және жеке сақтандыру қамтылады.
- Тіл курстары: қажет болса, неміс тілі курстары төленеді.
- Бонустар: конференциялар мен академиялық іс-шараларға қатысу мүмкіндігі бар.
Негізгі талаптары қандай?
- Қазақстан азаматы болу.
- Бакалавр немесе магистратура дипломы керек.
- Маңызды: соңғы диплом алынған күннен бері алты жылдан артық өтпеуге тиіс.
- Академиялық үлгерім жақсы болуы керек.
- Тіл талабы бағдарламаға байланысты өзгереді. Егер оқу неміс тілінде болса, С2 деңгейі қажет болуы мүмкін.
- Қазақстанға қайта оралып, алған біліміңізді ел игілігіне қолдануға дайын болу.
Қалай өтінім беруге болады?
- Құжаттар: DAAD порталындағы онлайн-анкета, мотивациялық хат (Motivationsschreiben), Europass форматы бойынша CV, диплом мен транскрипт, ұсыныс хаттар, тіл сертификаты.
- Эссе (мотивациялық хат): мына сұрақтарға нақты жауап беру керек:
- Неліктен дәл осы бағдарлама мен университетті таңдадыңыз?
- Бұл сіздің академиялық және кәсіби дамуыңызға қалай әсер етеді?
- Елге оралған соң бұл білімді қалай қолданасыз?
- Сұхбат: мұнда сіздің мотивацияңыз, мақсаттарыңыз және Германиядағы білім беру жүйесін қаншалықты түсінетініңіз сарапқа салынады.
DAAD грантына конкурс өте жоғары. Стипендиаттар сөзінше, іріктеу кезінде STEM бағыттарындағы (ғылым, технология, инженерия, математика) үміткерлерге басымдық беріледі.
Дедлайндар
- Өтініш қабылдау: тамыз–қараша.
- Қарастыру және сұхбаттар: желтоқсан–наурыз.
- Нәтижесі: сәуір–мамыр.
- Оқудың басталуы: қыркүйек–қазан.
MEXT (Жапония)
Бұл қандай бағдарларма және кімге арналған?
MEXT — Жапония үкіметінің шетелдік студенттерге арналған мемлекеттік гранты. Бағдарлама бакалавриат, магистратура және PhD студенттеріне қолдау білдіреді. Негізгі мақсат — академиялық үлгерімі жақсы, зерттеуге бейім және өз елінің дамуына үлес қоссам дейтін жастарды қолдау. Оқуға қабылдаудың екі негізгі жолы бар:
- Елшілік арқылы: Бакалавриатқа түсушілер үшін ең кең тараған тәсіл. Үміткерлерді Жапония елшілігі өз елінде іріктейді.
- Университет арқылы: көбіне магистратура және PhD студенттеріне арналған. Сіз алдын ала ғылыми жетекші табасыз, университетке құжат тапсырасыз, сөйтіп оқу орны сізді MEXT стипендиясына өзі ұсынады.
Грант қандай шығындарды өтейді?
- Оқу: толықтай төленеді.
- Стипендия: айына шамамен 117–120 мың иена (397–408 мың теңге); оқу барысында шәкіртақы артуы мүмкін.
- Ұшу билеттері: Қазақстаннан Жапонияға және кері бағыттағы билет.
- Сақтандыру: негізгі медициналық қызметтер.
- Тұрғын үй: жатақханадан орын беріледі, алайда ақысы стипендия есебінен төленеді.
Негізгі талаптары қандай?
- Білімі: мектеп аттестаты (бакалавриатқа), бакалавр дипломы (магистратураға) және т.б.
- Жасы: әдетте 18–25 жас (бакалавриат), магистратура мен PhD үшін — 35 жасқа дейін.
- Тіл: ағылшын (IELTS/TOEFL) немесе жапон тілін (JLPT) жақсы білуі керек.
- Ғылыми жетекші: магистрлер мен докторанттар алдын ала профессор табуға міндетті.
Қалай өтінім беруге болады?
- Құжаттар: MEXT анкетаcы, мотивациялық хат (Statement of Purpose), транскрипт, диплом, ұсыныс хаттар, MEXT формасы бойынша медициналық анықтама, тіл сертификаты.
- Эссе: «Неліктен Жапонияны таңдадыңыз?» және «Неліктен дәл сізді таңдауымыз керек?» деген сұрақтарға нақты жауап беру керек. Өз тәжірибеңіз бен қызығатын зерттеу салаңызды Жапониядағы мүмкіндіктермен байланыстыра жазыңыз.
- Сұхбат: елшілікте ағылшын немесе жапон тілінде өтеді. Стипендия иегерлері Жапонияның мәдениеті мен білім беру жүйесі жөнінде алдын ала дайындалғаны дұрыс.
Магистратура және PhD студенттері алғашқы алты айда Research Student (зерттеуші-студент) ретінде оқиды. Осы кезеңде ғылыми жетекшімен бірге зерттеу тақырыбы мен жоспарын нақтылайды. Жапонша тұрмыстық деңгейде қатынаса алмасаңыз, қиналасыз, сондықтан тілді ертерек оқи бастағаныңыз дұрыс.
Дедлайндар (елшілік арқылы өтінім берсеңіз)
- Құжат қабылдау: сәуір–маусым.
- Іріктеу: маусым–шілде.
- Сұхбаттар мен тесттер: шілде–тамыз.
- Нәтижесі: желтоқсан–қаңтар.
- Оқудың басталуы: келер жылдың сәуірі не қазаны.
Stipendium Hungaricum (Венгрия)
Венгрия үкіметінің халықаралық студенттерге арналған гранты. Бағдарлама бакалавриат, магистратура, PhD және қысқамерзімді алмасу бағдарламаларын қамтиды.
Грант нені қамтиды?
- Оқу: толықтай төленеді.
- Стипендия: бакалаврлар мен магистранттарға айына шамамен 43 700 форинт (шамамен 69 мың теңге), PhD докторанттарға — 140–180 мың форинт (222–285 мың теңге).
- Тұрғын үй: жатақханадан орын немесе ай сайынғы жалдау өтемақысы (шамамен 40 000 форинт, ~63 300 теңге).
- Сақтандыру: медициналық сақтандыру.
- Маңызды: Венгрияға барып-келу билеттерін студент өзі төлейді.
Негізгі талаптары қандай?
- Білімі: бағдарламаға байланысты аттестат немесе диплом.
- Жасы: 18 жастан бастап.
- Тіл: ағылшын тілін B2 деңгейінен жоғары меңгеру (IELTS, TOEFL).
Қалай өтініш береді?
- Екі жақты тапсырыс — осы бағдарламаның негізгі ерекшелігі:
- Stipendium Hungaricum порталына құжат жүктейсіз.
- Қазақстандағы «Халықаралық бағдарламалар орталығына» (ХБО) да сол құжаттарды жолдайсыз. Бірінші кезеңдегі іріктеуді қазақстандық тарап жүргізеді.
- Эссе (Мотивациялық хат). Алғашқы іріктеу Қазақстанда өтетіндіктен, мотивациялық хатта алған біліміңіздің Қазақстанның ғылымы мен салалық дамуына нақты қандай пайда әкелетінін ерекше атап көрсеткен дұрыс.
- Сұхбат. Онлайн форматта өтеді. Таңдаған университетіңіздің сайты мен бағдарлама мазмұнын мұқият қарап шығыңыз. Сұхбатта қайда және не үшін бара жатқаныңызды анық жеткізген өте маңызды.
Дедлайндар
- Өтініш қабылдау: қазанның ортасы – қаңтардың ортасы.
- Ұлттық іріктеу (Қазақстанда): ақпан–наурыз.
- Университеттердегі іріктеу: сәуір–маусым.
- Нәтижесі: шілденің аяғы.
- Оқудың басталуы: қыркүйек.
Türkiye Burslari (Түркия)
Türkiye Bursları — Түркия Республикасының мемлекеттік стипендиялық бағдарламасы. Бұл бағдарлама Түркияның жетекші университеттерінде бакалавриат, магистратура және PhD деңгейінде тегін білім алуға мүмкіндік береді. Сонымен бірге бағдарламаның мақсаты — мәдени қарым-қатынасты нығайтып, мемлекеттер арасындағы байланысты күшейту.
Грант нені қамтиды?
- Оқу: толықтай төленеді.
- Стипендия:
- бакалавриат — айына 3 500 лира (шамамен 43 500 теңге),
- магистратура — 5 000 лира (62 100 теңге),
- PhD — 6 500 лира (80 750 теңге).
- Тұрғын үй: мемлекеттік жатақханадан тегін орын беріледі.
- Ұшу билеттері: Қазақстан–Түркия және кері бағыттағы бір реттік билет.
- Сақтандыру: медициналық сақтандыру бар.
- Тіл курстары: барлық студент бір жылдық түрік тілі курсынан өтуге міндетті.
Негізгі талаптары қандай?
- Білімі: аттестат немесе диплом (бағдарлама деңгейіне байланысты).
- Жасы: бакалавриат — 21 жасқа дейін, магистратура — 30 жасқа дейін, PhD — 35 жасқа дейін.
- Бұрын дәл осындай Түркия мемлекеттік бағдарламасымен оқымаған болуы керек.
Қалай өтініш береді?
- Құжаттар: паспорт, аттестат/диплом, транскрипт, ұсыныс хаттар, мотивациялық хат.
- Эссе: не үшін Түркияны және өз мамандығыңызды таңдағаныңызды, қандай кәсіби мақсаттарыңыз барын, елге оралғанда бұл білімнің Қазақстанның дамуына қалай әсер ететінін түсіндіру қажет.
- Сұхбат: онлайн немесе елшілікте өтеді. Мұнда сіздің мотивацияңызды, болашақ жоспарларыңызды және бағдарламаға дайындығыңызды бағалайды.
Оқу бағдарламасы ағылшын тілінде болса да, бір жылдық түрік тілі курсын міндетті түрде оқу керек.
Дедлайндар
- Өтініш қабылдау: қаңтар–ақпан.
- Іріктеу: наурыз–мамыр.
- Сұхбаттар: маусым–шілде.
- Нәтижесі: тамыз.
- Оқудың басталуы: қыркүйек.
Қорытынды және стипендия иегерлерінің кеңестері
Грант ұтып алу — тек құжаттарды жинап, тапсыру емес. Бұл — өзіңізге деген сенім мен жүйелі еңбектің жемісі. Құжат дайындау мен өтініш беруге көп уақыт пен күшті кетеді, сондықтан біраз адам арнайы агенттіктерге жүгініп, қомақты ақша төлейді. Бірақ есіңізде болсын: грантқа өтініш беру кезеңі — алда күтіп тұрған сынақтардың шағын бір бөлігі ғана.
Қысқа-нұсқа ақыл-кеңес
- Ерте бастаңыз. Дедлайннан бір жыл бұрын грантқа құжат тапсыруға дайындықты қолға алыңыз. Барлық сертификатты, аудармаларды, анықтамаларды алдын ала реттеп қойыңыз.
- Эссені өзіңіз жазыңыз. Интернеттегі шаблондарды немесе ЖИ көмегін пайдаланбауға тырысыңыз. Эссе — сіздің арманыңыз бен мақсатыңыздың айнасы.
- Эссені басқа адамға да оқытыңыз. Мәтінді тілді жақсы білетін мұғалімдерге немесе достарыңызға көрсетіңіз. Олар сіз байқамаған әлсіз тұстарды көріп қалуы мүмкін.
- Бұрын грант ұтқандарды табыңыз. Сұрақтарыңыз болады. Осы гранттарды жеңіп алған жерлестеріңізге жазудан қысылмаңыз. Олар бұл жолдан өтіп қойған, ресми нұсқаулықтарда жазылмаған дүниелерді де айтып бере алады.
- Сұхбатта шынайы болыңыз. Сұрақтарға шынайы жауап беріңіз, алдын ала жатталған, жасанды тұжырымдардан қашыңыз. Жасандылық бірден білінеді. Шынайы қызығушылығыңыз комиссияға әлдеқайда күшті әсер етеді.
- Тақырыпты терең зерттеңіз. Өтініш беріп отырған елдің мәдениетін, университетіңіздің ерекшеліктерін және бағдарлама мақсаттарын жақсылап біліп алыңыз. Бұл сіздің ниетіңіздің шынымен де маңызды әрі салмақты екенін көрсетеді.
