Жапонияға барар алдында неге дайын болу керек?
Айтылғанның бәрі Жапонияны жамандау мақсатында емес, керісінше, барар алдында есте сақтау керек кеңестер екендігін ұмытпаңыз.
Бәріңе сәлем! Менің есімім Мұхтар, қазіргі кезде Жапонияның Цукуба қаласында тұрып жатырмын. Бұл қала Токиодан 1 сағаттай жерде. Жапония шетелдіктер үшін қиын жер. Иә, иә, аниме, роботтар, суши және самурайлар отаны ғажайыпқа толы, бірақ онда басқа да дүниелер бар. Технологиясы және экономикасы жақсы дамыған Жапонияға бірталай адам қызығып жүрген шығар. Өзіндік даналығымен ерекшеленетін мемлекетке көбі өмірінде бір рет болсын барып көргісі келетіні сөзсіз. Бұл жер өзінің көздің жауын алатын табиғатымен, тыныштығымен және өте мейірімді адамдарымен танымал деп те айта аламын.
Бірақ бұл жақтың тек өзіне тән, басқа мемлекеттерден айырмашылығы жер мен көктей мәдениетіне дайын болу керек. Жапонияға саяхаттау — ерекше тәжірибе, сондықтан бұл елге келмей тұрып, бірнеше ережемен танысып алған жөн.
Виза меселесі
Қазақстаннан болғандықтан, әрине, виза жайлы ұмытпауымыз керек. Жапонияға сапар шегу үшін виза керек және ең күштісі — бұл виза тегін жасалады! Көптеген елдің азаматы (мысалы АҚШ, Канада, Еуропа елдері) 90 күнге дейінгі туристік сапарлар үшін виза алмай-ақ Жапонияда бола алады. Дегенмен Қазақстан азаматтарына виза алу қажет, сондықтан сапарыңыздан бұрын қажетті құжаттарды дайындап, виза алу процесін бастап қоюыңыз керек. Виза бойынша ақпарат осы жерде.
Тағы бір еске салар жайт, бұл жергілікті тұрғындардың мейірімділігі мен сыпайылығы ерекше көрініске ие. Күншығыс елі шынымен де өзгеше және бұл өзгешелікті сөзбен айтып жеткізу мүмкін емес. Тіл кедергісі, көлік жүйесінің қымбаттығы, адамдардың көптігі, ауа райының ерекшелігі және әлеуметтік ережелер сапарыңыздың жақсы өтуіне әсер ететінін ұмытпаңыз. Саяхатқа жақсылап дайындалсаңыз, Жапониядағы демалысыңыз керемет өтеді, ал елдің бай мәдениеті мен көрікті жерлері сізді таң қалдырады.
Тіл мәселесі
Қазақтардың бет-әлпеті жапондықтарға (Шыңғыс ханға рақмет!) ұқсас болғандықтан, сізді жапондық деп ойлап, толық жапонша сөйлеуі мүмкін. Мен сондай қызық жағдайды басымнан өткердім. Сол кезде «Watashi wa nihongo o hanasemasen» деп айтсаңыз болады. Қорықпаңыз, бұл ешқандай дуа емес, жай ғана «Мен жапонша сөйлей алмаймын» деген сөйлем. Бірақ бұл сізге аса қатты көмектеспеуі мүмкін. Көп мемлекетте ағылшын тілі жиі қолданылса да, Жапонияда ағылшын тілін білетін адамның саны өте аз. Қала ішінде, қоғамдық орындарда немесе дүкендерде ағылшын тілінде сөйлейтін адамды табу қиынға соғады. Жұмысшылардың арасында егде жастағылардың көп болуы да әсер етеді, бірақ жергілікті халықтың шамамен 90 %-ы ағылшын тілін түсінбейді немесе нашар біледі. Сондықтан Жапонияға сапар шекпес бұрын жапон тілінің қарапайым сөздері мен сөз тіркестерін үйреніп алған жөн. Жапон тілі әлемдегі ең қиын тілдер қатарында екендігін еске салып өтейін.
Бәріміз білетін «Konnichiwa» мен «Arigatou» арқасында бірталай іс тындырамын деп ойламаңыз. Сізден сатушы «Картамен төлейсіз бе?» деп сұраса, «Рақмет» деп бетіне тесіліп қарап тұрсаңыз біртүрлі болар. Одан да, өзіміздің әрең дегенде есте сақтаған «Konnichiwa» мен «Arigatou»-дан басқа, тағы кейбір сөздерді жаттап алған дұрыс:
- すみません (Sumimasen) — Кешіріңіз (жапондықтар сыпайығылығының сипаты десек те болар, себебі бұл сөзді өте жиі еститін боласыз)
- はい (Hai) — Иә (ағылшынша сәлем дегеннің қысқаша түрі)
- いいえ (Iie) — Жоқ
- 大丈夫 (Daijoubu) — «Бәрі жақсы» немесе «Уайымдамаңыз»
- こちらはいくらですか？(Kochira wa ikura desu ka?) — «Бұл қанша тұрады?»
- どうやって行けますか？(Dou yatte ikemasu ka?) — «… жерге дейін қалай барсам болады?».
Саяхат кезінде карталарды оқу, мейрамханаларда тамаққа тапсырыс беру немесе сауда-саттық барысында жапон тілін білу сізге үлкен көмегін тигізеді. Бұдан басқа, ағылшын тілінде де жазылған ақпаратты табуға болады. Ең қызығы, осы жақтағы ағылшын тілі, бізге үйрететін я болмаса телесериалдардан еститін ағылшын тілі емес, мүлдем басқа сөздерді қолданады. Ағылшынша жазылып тұрған жазуды оқып тұрып, түсінбей бірнеше рет оқуға тура келетін де кездер болады. Ондайда «Мә, ағылшынша ұмытып қалғанбын ба?» деген ойлар болған. Бұған қоса Жапониядағы кейбір туристік аймақтарда ағылшын тіліндегі ақпарат бардық жерде кездеспеуі мүмкін, сондықтан аударма қолданбаларын жүктеп алыңыз немесе жапон тілінің негізгі сөздерін үйренуге уақыт бөліңіз.
Мен Жапонияда ылғи Google аудармашысын қолданамын. Google аудармашысының офлайн-режимі бар (қажетті тілдерді алдын-ала жүктеп алу керек) және көптеген тілде, оның ішінде жапон тілінде де аударманы дауыстап оқып береді. Тез арада осы аудармашы арқылы керекті сөйлемдерімді жазып, көрсете қоямын. Қасымдағы жапондық та маған қарап, аудармашыны күтіп тұрады.
Көлік жүйесінің қымбаттығы
Жапонияның көлік жүйесі әлемдегі ең дамыған жүйелердің бірі саналады. Пойыздар, метро, автобустар дәл уақытында жүреді және жақсы жұмыс істейді. Дегенмен бұл қызметтердің бағасы қымбат болуы мүмкін — ыңғайлы болғанын қаласаңыз, ақшасын төлеу керек болады. Әсіресе, шулы қалаларда немесе ұзақ қашықтыққа сапар жасағанда сіздің көлікке кететін шығындарыңыз айтарлықтай жоғары болуы ықтимал. Мысалы, Токио ішінде ең арзан дегенде шамамен 200-300 йен (800-1200 теңге) аралығында діттеген жеріңізге жете аласыз. Шинкансенге (жылдам жүретін пойыздар) мінген өте ыңғайлы, Токио – Киото билетінің бағасы 13 000 йенге шығады, бұл шамамен 52 000 мың теңге.
Қала ішіндегі сапарлар үшін күнделікті немесе апталық карталарды сатып алу тиімді болуы мүмкін. Сонымен қатар, Жапонияда Japan Rail Pass деп аталатын арнайы туристік карталар бар, олар сізге белгілі бір уақыт ішінде шексіз саяхат жасауға мүмкіндік береді, бірақ оны тек Жапонияға кірмес бұрын сатып алуға болады. Оны осы сілтеме арқылы ала аласыздар.
PASMO және Suica — Жапониядағы қала ішінде ыңғайлы сапарлау үшін жиі қолданылатын электронды транспорт карталары. Екеуі де метро, автобус және теміржол желілерінде жұмыс істейді және дүкендерде де төлем ретінде қабылданады. Олар негізгі функциялары бойынша ұқсас және Токио мен оның айналасында кең таралған. Сатып алу орындары:
- Теміржол станциялары мен метро бекеттері — көптеген станциялар арнайы кассаларда немесе автоматтар арқылы күнделікті, апталық және айлық карталарды сатады. Бұл жерде сіз саяхат карталарын оңай сатып ала аласыз. PASMO мен Suica карталарын ірі теміржол станцияларындағы арнайы автоматтардан сатып алуға болады. Алғашқы рет сатып алған кезде депозит ретінде шамамен 500 йен төленеді.
- Suica-ны онлайн сатып алу және iOS немесе Android құрылғыларына орнату арқылы цифрлық карта ретінде қолдануға болады (мысалы, Mobile Suica қосымшасы арқылы).
Токио мен оның маңайындағы көлік жүйесінде PASMO және Suica карталары кеңінен қолданылады және олар — қала ішіндегі сапарлар үшін негізгі балама. PASMO және Suica карталары метро, теміржол, автобустар мен кейбір дүкендерде төлем жасау үшін өте ыңғайлы әрі уақытты үнемдейді.
Егер сіз 2–3 күнге ғана келіп, Токиодағы орталық ауданда аялдасаңыз және көбіне жаяу серуендеп, қала орталығынан алыс шықпасаңыз, карталар аса қажет болмауы мүмкін. Бірақ егер сіздің тізіміңізде алыс жатқан аудандар немесе әртүрлі көрікті жерлер болса, PASMO немесе Suica картасын сатып алу шығындарды азайтып, жол жүруді ыңғайлы етеді. Егер де Жапонияда нақты қайда баратыңызды әлі білмесеңіз, онда осы сілтеме арқылы өтіп, Жапониядағы көруге болатын жерлер тізімін қарап, өзіңізге ұнаған жерлерді таңдай аласыз.
Адамдардың көптігі
Жапония — әсіресе ірі қалаларында — халықтың тығыздығы жоғары елдердің бірі. Токио, Осака, Йокогама сияқты мегаполистерде көшелер, сауда орталықтары және туристік нысандар әрдайым адамға лық толы. Қоғамдық көліктерде, әсіресе таңғы және кешкі сағаттарда, адамдардың өте көп екенін байқайсыз. Rush hour кезінде метро немесе пойыздарға міну қиынға соғуы мүмкін, себебі жолаушы саны өте көп болады. Бұл уақыт шамамен таңғы 7:30–9:30 және кешкі 17:30–19:30 аралығы. Алматы мен Астананың автобустарында адам көптігінің түрін көрдім десем, бұл жердегі жағдайдың қасында Алматы мен Астана ойнамай қалады.
Тағы бір мысал, Токиодағы адам шоғырлануы Қазақстанның барлық халық санынан да асып түсетіні ықтимал. Елестетіп көріңізші, Қазақстанның барша халқы бір қалада болса не болар еді? Туыстарыңмен, достарыңмен, түрлі нәрсені бірге көрген адамдармен бір автобуста немесе метрода кездесіп қалсаң, иә? Ұмытып кеткің келетін немесе қашып жүрген адамдарды кездестіріп қалсаң, кірерге тесік табылмас. Қазақстанның кең аумағы осындай жағдайда көңілге жағымды.
Бірақ бұл әсіресе саяхат кезінде ыңғайсыздық тудыруы мүмкін. Сондықтан осындай жағдайларға дайын болған абзал.
Токиода саяхаттасаңыз қоғамдық көлікте адам саны көп кезден (мысалы, 7:30–9:00 және 17:00–19:00) бұрын немесе одан кейін шығуға тырысыңыз. Адамға лық толы метро немесе автобусқа мінгенде ыңғайлы киім киіңіз, тар шалбар мен аяқ киімдерден аулақ болыңыз. Жеңіл жүріп, ауыр сөмкелерді тасымаңыз, артық заттарды үйде қалдырыңыз. Электронды тасымалдау карталарын (PASMO немесе Suica) сатып алып, алдын ала толтырып, кезекке тұру керек жағдайлардан аулақ болыңыз.
Баратын жеріңіздің жол бағдарын Google Maps арқылы жақсылап зерделеп алыңыз, себебі Токио метросы — жылдық жолаушы тасымалы бойынша әлемде екінші орындағы метро тізбегі! Токио метросында жоғалып кетуіңіз әбдеп мүмкін.
Ауа райы
Жапонияның ауа райы сізді таңғалдыруы мүмкін. Жаз мезгілінде, әсіресе шілде-тамыз айларында, өте ыстық және ылғалды болады. Елдегі климат субтропикалық болғандықтан, кейде ауа райы саунадағыдай сезілуі мүмкін. Не демала алмай, не жүре алмай, не терлеп зығырданың қайнайды. Біздің Қазақстандағы жаз сияқты емес, сондықтан ауа салқындатқышы бар жерлерді іздеген дұрыс. Ауа салқындатқышы болмаса аптап ыстыққа шыдау қиын болады.
Ыстықтан қорғану үшін өзіңізбен бірге мына заттарды алып барған дұрыс:
- Жеңіл жаздық киімдер
- Су бөтелкесі
- Күннен қорғайтын крем
- Қолшатыр немесе қалпақ
- Жаңбырдан қорғайтын күртеше
Көктемде (наурыз-мамыр) ауа райы жақсы әрі жылы, бірақ кейде жаңбыр жауып, ылғалдылық жоғары болуы мүмкін. Бұл кезеңде сакура гүлдері гүлдейді, сондықтан сыртта көп уақыт өткізуге тамаша мүмкіндік бар. Қолшатыр ұстап, жаңбырдан қорғайтын киім киіп алған дұрыс.
Күзде (қыркүйек-қараша) ауа райы жақсы, құрғақ, 20–25 °C аралығында болады. Бірақ жаңбыр жауып, тайфундар болуы мүмкін, сондықтан жаңбырдан қорғайтын киімді ала кетіңіз. Бірақ дәл осы кезең — туристердің сүйікті ең сүйікті кезеңі. Кейде түнде Астанадағыдай салқын жел соғып тұрады.
Қыста (желтоқсан-ақпан) ауа райы суық, солтүстікте қар жауады, ал оңтүстікте температура 0–10 °C арасында болады. Тоңдырмайтын күртеше, қолғап және бас киім секілді жылы киім киіп барған жөн.
Жапонияда ауа райы ылғалды болған кезде киімнің ұзақ уақыт кебеді, әсіресе мұндайды жаз мезгілінде байқайсыз. Егер сіз ылғалды кезеңде сапар шегетін болсаңыз, жылдам кебетін киімдерді таңдаған жөн. Мысалы, синтетикалық немесе арнайы ауа өткізетін маталар. Сонымен қатар, хостелді немесе тұратын орынды таңдағанда, жақын жерде кір жуатын жердің болуы маңызды, өйткені ылғалдылыққа байланысты киімдеріңізді тез кептіру үшін қосымша уақыт қажет болуы мүмкін. Осының бәрін ескере отырып, сапарыңызды жоспарлап, киім-кешек пен тұрғылықты жерді дұрыс таңдау маңызды. Әсіресе туристік орындарда көп уақыт өткізетін болсаңыз, ауа райына алдын ала дайындалу керек.
Әлеуметтік ережелер
Жапония өзінің қатаң әлеуметтік ережелерімен және этикетімен танымал. Мұнда қоғамдық орындардағы жүріс-тұрысқа байланысты ереже көп және оларды қадағалау қажет. Жапон мәдениетінде сыйластық, тыныштық сақтау және қоғамдық орындарда өзін тәртіпті ұстау маңызды.
- Қоғамдық көліктерде немесе көшелерде қатты дауыстап сөйлеспеу керек.
- Мейрамханаларда немесе көліктерде ұялы телефонмен қатты дауыстап сөйлесу әдепсіздік саналады.
- Қоғамдық көлікке міну үшін кезекке тұру мәдениеті қалыптасқан. Біздегі сияқты автобус пен метроға бір-бірін итеріп мінбейді. Тек кезекпен.
- Сонымен қатар, қоқысты дұрыс сұрыптап тастау, тазалықты сақтау сияқты қоғамдық ережелер де маңызды. Жапонияда қоқыс жәшіктері сирек кездеседі, сондықтан қоқысты өзіңізбен бірге алып жүруге дайын болыңыз.
Жапонияда қоғамдық орында сүйісу немесе қол ұстасып жүру сияқты әрекеттер кең таралмаған. Мұнда адамдардың жеке кеңістігіне және әлеуметтік нормаларға үлкен мән беріледі, сондықтан қоғамдық орындарда мұндайдан аулақ болу қажет. Алайда қол ұстасып, жақындарыңызбен серуендей аласыз. Егер сіз балаңызбен жүрсеңіз, адамдар көбіне сізге түсіністікпен қарайды, әсіресе қоғамдық көлікте немесе саябақта.
Жапонияда мейрамханаларда тамақтанғанда «чиви» (чаевые) қалдыру дәстүрі жоқ. Бұл елде қызмет көрсету деңгейі өте жоғары, сондықтан қызметкерлердің еңбегі төлейдің бағаңызға кіреді. Шайпұл беру кезінде қызметкерді ыңғайсыз жағдайда қалдыру мүмкіндігі жоғары, сондықтан олай жасамаған жөн. Егер қызмет көрсету тамаша болса, онда алғыс ретінде рахмет айту жеткілікті болады.
