Өз бетімізше Катонқарағайға барып келдік: бёрдвотчинг, қытайлық кроссовер және Ескі Аустрия жолындағы батпақ
Маршрут, бюджет және біз секілді барып-қайтқысы келетін жандарға арналған чек-лист.
Соңғы уақытта күйеуім екеуміз бёрдвотчинг — құстарды бақылауға және жабайы жануарларды тамашалауға әуестене бастадық. Алыс елдерге саяхаттай жүріп, Қазақстанның өзінде біз әлі барып үлгермеген орындар өте көп екенін түсіндік. Мысалы, 2022 жылдан бері Шығыс Қазақстанға баруды жоспарлағанбыз, бірақ бірде-бір рет сәті түспеді. Оның үстіне, жолға өз көлігімізбен шығу керек екенін білдік — турлардың кестесіне тәуелді болмас үшін. Ақыры айымыз оңынан туып, қытайлық жол талғамайтын көлік сатып алдық, оны күтіп алдық (рас, тек қыркүйектің ортасына қарай ғана жетті), сосын жолға шықтық. Суықтан сәл қорықтық, бірақ алтын күзді көру үшін тәуекелге бардық.
Сапарға үшеу болып аттандық — мен, күйеуім Ғалым және оның кіші інісі Диас. Алматы — Өскемен— Катонқарағай — Марқакөл бағытына бар-жоғы алты күн кетті. Түнді көліктің ішінде өткіздік, Ескі Аустрия жолын еңсердік, ұйықтап жатқан алабұғаларды суретке түсірдік және шамамен бір жарым миллион теңгеге жуық қаражатты үнемдедік. Бірақ бәрін рет-ретімен айтып берейін.
1-күн. Алматы — Өскемен
Жолда «Аватар» көріп келе жатырмыз
Әдетте түнде жолға шықпаймыз, сондықтан таңғы 6:30-да аттандық. Жол жайлы болды — асфальт жақсы, көріністері де әдемі. Техникалық аялдама бар болғаны екеу-ақ: Үшарал маңындағы жанармай бекеті және түскі ас. Дегенмен кейде фото түсіру үшін немесе көз алдымызда ашылған пейзаждарға тамсану үшін тоқтап отырдық. Мысалы, жолдың бір жағы — қараңғы, екінші жағында — күн сәулесі, ал дәл ортасында — пішіні ерекше кемпірқосақ.
Өскеменге шамамен 20:30-да жеттік. Қонақүй таңдаудан жолымыз болмады, сондықтан кеңес бере алмаймын, бірақ бір нәрсені түсіндім: қонақүйді тәулік бойы жұмыс істейтін асханаға жақын жерден іздеген дұрыс екен — таңғы асын ерте ішіп, бірден жолға шығу үшін. Біз, мысалы, Yaya асханасында дәмді тамақтанып, кейін Жеңіс саябағында құндыз іздеп серуендедік (спойлер: таппадық).
2-күн. Өскемен — Катонқарағай — Үріл
Қаладан шыға салысымен табиғат мүлде өзгеріп сала берді — таулардың реңі басқа, жасылы да өзгеше. Әсіресе күнбағыс алқаптары қатты әсер қалдырды: гүлдеудің нағыз шегіне үлгермесек те, қалғанының өзі өте әдемі көрінді.
Жол бойында бізге ерекше есте қалғаны — Осинов асуы мен Бұқтырма су қоймасы. Қыркүйек айы болса да, адамдар аз еді. Соған қарамастан, түске қарай күн қыздырып, тіпті ыстық болып кеткенде, Бұқтырмаға шомылмай кете алмадық. Бірақ бұл жерде ұзақ қалғымыз келмеді — біз үшін ол жер аса жабайы емес болып көрінді. Дегенмен, жалпы алғанда, су жағасынан әдемі қонақүйлерді табуға болады, тыныштықта демалып, жағалауды аралауға жақсы — табиғаты да өте көркем.
Түнді «Ясная полянада» өткіздік — бұл аңызға айналған орын, оған Ғалым көптен бері барғысы келетін. Біздің жолымыз болып, шағын үйшік таптық (мұнда бос орындар сирек болады), бірақ тек келесі күнге. Сондықтан алғашқы түнді олардың аумағында көліктің ішінде өткіздік. Жуынатын бөлмелері мен жылы асханаға кіру үшін әр адамнан 5 000 теңгеден төледік. Үшеуіміз кешкі асқа 18 мың теңге жұмсадық.
Түн суық болды, бірақ көліктің ішінде керісінше — үйренбегендіктен салонды тым қатты қыздырып алып, өзіміз «қайнап» кете жаздадық.
3-күн. Рахман қайнары және өмірімдегі ең керемет монша
«Ясная поляна»-дағы таңғы ас
Рахман қайнары
Таңертең таңғы ас ішіп (әр адамға 3 мың теңгеден), Рахман қайнарына қарай жолға шықтық. Бұл — шекара маңындағы тауда орналасқан санаторий. Жол ауыр: соңғы 20–30 шақырымы әбден титықтатады, жөндеу жүріп жатыр. Бірақ соның өтеуі бар — алып техниканың небәрі жеті минутта жолдағы ірі тастарды қалай бұзып, қалай алып тастағанын көрдік. Жиенім көрсе, қатты қуанар еді. Санаторийге кіру — 600 теңге. Аумағында серуендеуге арналған соқпақтар бар, ал табиғаты Көлсайды еске салады.
Қайтар жолда «Патша алқабы» музейіне соқтық — ол Берел ауылының маңында орналасқан, сақ қорғандары бар. Мұнда археологтар сақ жерлеу орындарын, әсем алтын әшекейлерді және тайпа билеушілеріне тиесілі жылқыларды тапқан. Сол сәтте ежелгі тайпалардың мыңдаған адамы көсемді соңғы сапарға шығарып салу үшін осы жерде жиналғанын елестеттік — денең тітіркеніп кетеді.
Патшалар алқабы
Қайтар жол
Кешке бізді «Ясная полянадағы» фитомонша күтіп тұрды (әр адамға 10 мың теңге) — бұл нағыз 10/10 әсер болды. Ішінде алтай шөптерінің иісі аңқып тұрады, халат, сүлгі, төсеніш береді, ал террасада — бал мен шөп шайы. Ең бастысы — моншадан 30 метр жерде кішкентай бұлақ бар, оның бойында иелері жарықтандырылған кішкентай тоған жасап қойған. Моншадан кейін сол жерге секіру — осы сапардағы ең ұмытылмас сәттердің бірі. Суда отырып, қараңғы орманға көз тастайсың — бәлкім, сол маңда аюлар жүріп жүрген де шығар — өзіңді шексіз бақытты сезінесің.
Біздің үйшік
Күнді ақыры жылы төсегі бар жайлы ағаш үйде аяқтадық. Түнеу әр адамға 30 мың теңгеге шықты (үш мезгіл тамақты қоса есептегенде).
4-күн. Ескі Аустрия жолындағы сынақ
Ескі аустриялық жолдан кейінгі көлік
Ескі аустриялық жолы
Ескі аустриялық жолындағы бақылау пункті
Ескі Аустрия жолы туралы біз алдын ала білетінбіз — әлеуметтік желілерде ол жайлы көп айтылады, әсіресе оффроуд әуесқойлары арасында. Қазір бұл жол Қазақстандағы ең әдемі, әрі ең қиын бағыттардың бірі ретінде танымал. Негізінде, бұл — маршруттың солтүстік пен оңтүстік бөлігін жалғайтын небәрі 50 шақырым. Асфальттан түсе сала Ұлттық паркке кіру ақысын төлеп, нағыз шытырман басталды. Таза оффроуд: лай балшық, ірі тастар. Көрініс те бір сәтте өзгеріп кетті — жайқалған шалғын мен сары төбелердің орнына қар мен тұман келді.
Осы 50 шақырымды біз бес сағатта еңсердік. Кейде Ғалым тоқтап, оң жақтағы да, сол жақтағы да шалшықтың тереңдігін таяқпен өлшеп көретін — қайсысына түсу қауіпсізірек екенін түсіну үшін. Бір сәтте «Осында тұрып қалмаймыз ба?» деген уайым да болды. Айналада адам да, көлік те аз — жол бойы бар болғаны екі қарсы бағыттағы көлікті ғана кездестірдік. Олардан жол сұрасақ, қысқа ғана «өтіп кетесіңдер» деп жауап берді. Бақытымызға қарай, жаңбыр жаумады, дегенмен аспан үнемі түнеріп тұрды.
Жүргізушінің түйгені қарапайым — клиренсі жоғары көлік пен кем дегенде AT-шиналарсыз (All-Terrain) бұл жаққа жоламаған дұрыс.
Одан кейінгі топырақ жол көзімізге оттай басылды. Біз Урунхайка ауылына жеттік — ол Марқакөлдің дәл жағасында орналасқан. Сол жерде жергілікті дәмханада түскі асқа балық алдық (кейін белгілі болғандай, ол Қызыл кітапқа енген балық екен) және түнейтін жер іздей бастадық. «Айтума» атты A-frame үйшігіне тоқтадық (бір түнге 70 мың теңге) — сол кеште Қазақстандағы сапарларымыздың ішіндегі ең әдемі күнбатыстың бірін көрдік.
Марқакөл жағасында
Құстарды бақылап жүріп, Қытайдан келген туристермен таныстық. Олар елімізді екінші апта бойы қуатты, толық жабдықталған жол талғамайтын көлікпен аралап жүр екен. Нағыз мәдени алмасу болды — біз оларға қонуға орын табуға көмектестік, ал олар бізді қонаққа шақырды. Таңғаларлығы, Урунхайкадағы қарапайым ауыл дүкенінен алған азық-түліктің өзінен олар нағыз қытайлық кешкі ас әзірлеп берді. Айтпақшы, сол дүкеннің иесі соңғы уақытта Қытайдан келетін қонақтар көбейгенін де айтып өтті.
Марқакөлдің өзі шынымен де таңғалдырады. Жазда осы маңда, орманның қалыңында бірнеше ай тұрып көру — нағыз демалып, қайта күш жинауға арналған мінсіз жоспар сияқты. Қызық дерек: мен бұл жаққа кордицепс үшін браконьерлер келетінін білдім. Иә, дәл сол — The Last of Us сериалындағы «зомби-саңырауқұлақ».
5-күн. Марқакөл — Сібе көлдері
Осы фотоны түсіргеннен кейін ауырып қалдым
Ұйықтап жатқан алабұғалар
Қытаймен шекара бойымен жүрдік — тіпті көлік қытайша жаңартуларды жүктей бастады. Кешке қарай Сібе көлдеріне жеттік. Орын танымал болған соң, бәрі жұмыс істеп тұр деп ойлағанбыз, бірақ қателесіппіз. Мұнда байланыс жоқ, интернет ұстамайды. Тек офлайн карта — Maps.me арқылы бір базаны тауып алдық, онда жалғыз қысқы үйшік жұмыс істеп тұр екен.
Түнде күзетші берген алып шаммен серуендеуге шықтық. Ұйықтап жатқан алабұғаларды тамашаладық. Көл үстінде бу көтеріліп, су «тыныстап» тұрғандай көрінді, айнала мүлде тыныш әрі көз тоймайтындай әсем еді. Осы көрініске беріліп кеткеніміз сонша — қатты тоңып қалғанымызды да байқамай қалыппыз. Ең жақын дәмхана кемінде 30 минуттық жерде болғандықтан, қолда барымен кешкі ас ішіп, ұйқыға жаттық. Ал таңертең Диас екеуміз ауырып қалғанымызды түсіндік.
6-күн. Үйге қайту
Суық тиген соң, Өскеменде түнеп қалмай, бірден Алматыға тартуды ұйғардық. Ұлан ауылы арқылы жолды қысқартуға тәуекел еттік (жолы нашар, бірақ бір сағаттай үнемдейді). Температурам көтеріліп тұрғандықтан, жол бойы ұйықтап жаттым. Біз Сібе жақтан шамамен 11:00-де шықтық та, Алматыға 23:00-де жеттік.
Біздің ауқымды маршрутымыз 70% орындалды — Язевое көлі мен Зайсан келесі сапарға қалды. Бірақ біз локациялар тізіміне белгі қоюды мақсат етпейміз. Негізгі ой — таза ауамен тыныстап, Алтай табиғатын көру еді. Бұл міндетті біз мінсіз орындадық.
Тамақ пен тұрмыс жайлы
Дәмді көкөніс қосылған лағман, Қалбатау ауылы
Күйеуім мен оның інісі үшеуіміз бірден түсіндік: егер әркім бәріне жағуға тырысса — бәрі бетімен кетеді. Сондықтан алдын ала бір келісімге келдік — бірдеңе қажет болса, үнсіз қалмаймыз.. Дәретханаға барғың келсе, шаршасаң немесе қарның ашса — бірден айту керек.
Көбіне жол бойындағы асханаларда тамақтандық. Олардың «жұмыс істеу жүйесі» — өз алдына бір ғабинет. Мұндағы мәзір күн сайын көк сиялы қаламмен қағазға қолмен жазылады. Кассаның жанында міндетті түрде қарыз дәптері жатады. Егер мәзірде «салат» деп тұрса — ол әрдайым қияр мен қызанақ. Ал банк арқылы аударымды карта нөмірімен емес, адам атымен қабылдайды.
Ең дәмді көкөніс қосылған лағманды Қалбатау ауылында жедік. Тапсырысты төте жазумен жазып отырған қыз қабылдады, ал қабырғалар түрлі-түсті, әртүрлі тұсқағаздың қиындысымен жапсырылған екен.
Бюджетті есептейміз
Сапар өз бағасын толық ақтады, бірақ шынын айтайық: бұл өңір әлі де өз көлігің болмаса, оңай беріле қоймайтын қамал сияқты. Жолдар салынып жатыр, бірақ дәл қазір мықты (4WD) көліксіз бұл жаққа бару оңайға соқпас. Балама нұсқа — дайын джип-турлар, алайда олардың бағасы қымбат.
Біз Алматыдан бір адамға 600 мың теңгеден тур нұсқасын көрдік. Ал үшеуміздің өз бетімізше жасаған сапарымыз жалпы 397 мың теңгеге шықты немесе бір адамға 132 мың теңге. Сонда үш адамға шамамен 1 400 000 теңге үнемдедік.
Иә, жергілікті қонақүйлер сәл қымбаттау болуы мүмкін, бірақ «жабайы» сапар мен ұйымдастырылған тур арасындағы чек айырмасы бәрібір өте үлкен.
Қатонқарағайға алты күндік сапарымызға қанша ақша кетті?
Неге жұмсадық? | Қанша жұмсадық? |
|---|---|
Жанармай | 75 140 |
Тамақ | 71 150 |
Баспана | 231 800 |
Ұлттық паркке кіру | 4 800 |
Музейге кіру | 1 500 |
Монша | 15 000 |
Барлығы | 396 990 |
Неге жұмсадық? | Қанша жұмсадық? |
|---|---|
Жанармай | 75 140 |
Тамақ | 71 150 |
Баспана | 231 800 |
Ұлттық паркке кіру | 4 800 |
Музейге кіру | 1 500 |
Монша | 15 000 |
Барлығы | 396 990 |
Алғаш рет баратындар үшін чек-лист
Егер сіз біз сияқты Катонқарағай — Марқакөлге сапарға шықсаңыз, мыналарсыз қиын болады:
- Навигация. Офлайн карталарды жүктеп алыңыз (мысалы, Maps.me). Ол жақта интернет ұстамай жатады, сондықтан оңай адасуға болады. Ал сапарды жоспарлау кезінде visiteast.kz сайтына кіріп шығыңыз — бәрі егжей-тегжейлі жазылған.
- Жайлылық. Арқаға және орындыққа арналған жастықтарды алыңыз. Жол ұзақ — беліңіз бен арқаңыз рақмет айтады.
- Жанармай. Мүмкіндік туған сайын жанармай құйып отырыңыз. Әсіресе көлігіңізге 95-бензин қажет болса — жергілікті жанармай бекеттерінде ол мүлде болмауы мүмкін.
- Байланыс. Марқакөлде де, Сібе көлдерінде де тек Beeline ғана ұстайды. Қалған операторлар бұл жерде жұмыс істемейді.
- Киім. «Қабат-қабат» қағидасы — футболкадан бастап күртешеге дейін, кез келген ауа райына лайық киім алыңыз.
- Ақпарат көзі. Сапар алдында Instagramдағы Sunrise парақшасына кіріп шығыңыз — өңірдің тарихы туралы қызық деректер көп, жолға шықпай тұрып-ақ атмосферасын сезінуге көмектеседі.
Қорытынды
Біз жабайы жануарларды көргіміз келген, бірақ ұзақ жорықтарға шықпағандықтан, ірі аңдар кадрға ілінбей қалды. Есесіне объективке сүйкімді алақоржындар, қоңыр тиіндер (алматылық тиіндерге мүлде ұқсамайды!) және құстардың жаңа түрлері түсті.
Алдағы жоспар — тамыздың ортасында қайта оралу. Бұл — ең қолайлы уақыт: күнбағыстар гүлдейді, ауа райы жылы, әрі тоңып қаламын деп қорықпай, көлікте түнеуге болады. Вишлистімізде:
- Марқакөл маңында ұзағырақ тұру;
- Язевое көлі мен Зайсанға жету;
- Гагара мен бұланды көру.
