Түркия, Қытай, Индонезия және басқа да елдерге барарда қандай екпе салдырып алған жөн?
Қызылша жұқтырып алмау, екпе күнтізбесін табу және сенімді ақпарат көзіне қатыстының бәрі.
Бәріміз демалысты асыға күтеміз ғой: жаңа қалалардың көшелерін аралап, көптен бері аңсап жүрген тағамдардың дәмін татып көріп, рахаттанғымыз келеді. Бірақ жол жүріп кеткенде сапардың шырқын бұзатын жайлар туралы көбіне ойлай бермейміз. Мысалы, аяқасты жұқтырып алатын инфекция.
Әрине, медициналық сақтандыру көмектеседі, бірақ шетелде дәрігерге қаралу оңай шаруа емес. Қызметтің бәрін бірдей сақтандыру қамтымайды, дәрігермен тіл табысу да қиын болуы мүмкін, ал демалыста толық тексерілуге екінің бірінің уақыты бола бермейді. Сондықтан сапар бағытын жоспарлағанда, алдын ала екпе алып, қарапайым сақтық шараларын ойластырып қойған жөн.
Міндетті түрде салдыру керек екпелер
Сапарға шығар алдында ең алдымен негізгі екпелердің бәрін алғаныңызға көз жеткізген дұрыс. Қазақстанда олар Ұлттық екпе күнтізбесіне сай салынады, ал көпшілігін біз бала күнімізде-ақ алып үлгереміз. Бұл күнтізбеге 11 түрлі вакцина кіреді:
- БЦЖ (туберкулёз): туғаннан кейін 1–4 күн ішінде салынады.
- ВГВ (В гепатиті): туғаннан кейін 1–4 күнде, сосын 2 және 4 айында егіледі.
- АбКДС (көкжөтел, дифтерия, сіреспе): 2, 3, 4, 18 айында және 6 жасында егіледі.
- Хиб (гемофильді инфекция): 2, 3, 4 айында салынады.
- ИПВ (полиомиелит): 2, 3, 4 және 18 айында қойылады.
- ОПВ (полиомиелит): 12–15 айында салынады.
- Пневмококк инфекциясына қарсы вакцина — 2, 4 және 12–15 айында егіледі.
- ҚҚП (қызылша, қызамық, паротит) — 12–15 айында және 6 жасында салынады. Бұл екпені алғаныңызды міндетті түрде тексеріңіз, себебі қызылшаның өршуі қазір жиі кездеседі, ал ол ауа арқылы тез таралатын аса жұқпалы ауру және ересектер үшін де қауіпті.
- АДС-М (дифтерия, сіреспе): 16 жастан кейін әр 10 жыл сайын ревакцинация жасалады.
- ВГА (А гепатиті): 2 және 2,5 жасында егіледі.
- АПВ (адам папилломасы вирусына қарсы вакцина) — 11 және 11,5 жасында салынады.
Егер қандай да бір екпе уақытында салынбай қалса, күнтізбені толықтырып алуға болады. Дегенмен кей екпелерді ересектерге салмайтынын ескерген жөн. Мысалы, БЦЖ екпесі жеті жасқа дейін ғана салынады, ал пневмококк инфекциясына қарсы екпе бес жасқа дейін егіледі.
Негізгі екпелерден бөлек, жеке емханаларда қосымша ақылы вакциналар да бар. Мысалы, кенеден болатын энцефалитке, желшешекке немесе құтыруға қарсы егілуге болады. Тек бұған алдын ала дайындалу керек — себебі Қазақстанның ірі қалаларының өзінде мұндай екпелер үнемі қолжетімді бола бермейді.
Қай елде қандай екпе қажет болады?
Малайзия, Индонезия и Тайланд
Сапарға шығу үшін Ұлттық екпе күнтізбесіндегі негізгі екпелердің өзі жеткілікті. Сонымен қатар маляриядан сақтануды да ұмытпаған дұрыс, әсіресе ауылдық жерлерге баруды жоспарласаңыз. Репеллент қолдануды әдетке айналдырыңыз: Малайзия, Индонезия, Тайланд сияқты елдерде денге, зика және чикунгунья вирустарын тарататын масалар кездеседі. Бұл аурулар дене қызуын көтеріп, бөртпе шығарып, буынды ауыртып, кейде ауыр асқынуларға әкелуі мүмкін — әсіресе балаларға, жүкті әйелдерге және иммунитеті әлсіз адамдарға қауіпті. Тек бөтелкедегі суды ішіңіз, сенімді жерлерде тамақтаныңыз, лас суда шомылмауға тырысыңыз.
Қытай
Қытайға бару үшін Ұлттық екпе күнтізбесіндегі негізгі екпелердің өзі жеткілікті. Ал егер сапарыңыз елдің оңтүстігіне немесе орманды аймақтарға, әсіресе көктем мен жаз мезгіліне жоспарланса, дәрігерлер кенеден болатын энцефалитке қарсы екпе салдыруды ұсынады. Көше тағамдарына келгенде абай болған дұрыс — тек сенімді, туристер көп баратын жерлерді таңдаған жөн.
Түркия, Мысыр, БАӘ, Грузия
Ұлттық екпе күнтізбесіндегі негізгі екпелердің өзі жеткілікті.
Сауд Арабиясы
2025 жылдан бастап елге кіру үшін (Умра визасы бойынша да) менингококк инфекциясына (ACYW-135) қарсы екпе міндетті болады. Екі түрі қабылданады:
- Полисахаридті вакцина — алынғанына үш жылдан аспауы керек;
- Конъюгирленген вакцина — алынғанына бес жылдан аспауы керек.
Егер жаңа ғана екпе салдырсаңыз, елге кіруге вакцинациядан кейін кемінде 10 күн өтуі керек. Қазақстанда бұл екпе тегін екпелер тізіміне кірмейді, тек ақылы емханаларда салынады.
Еуропа
Негізі, Ұлттық екпе күнтізбесіндегі екпелердің өзі жеткілікті! Одан бөлек, егер Қазақстанда ересектерге салынбайтын екпелер керек болса (мысалы, АПВ вакцинасы сияқты), онда Еуропаға барып салдырып алуға болады.
Ресей
Негізгі екпелер болса жеткілікті. Ал егер көктем мен жазда орманға бару, жорыққа шығу немесе саяжайға жиі бару ойда болса, кенеден болатын энцефалитке қарсы екпе салдырған дұрыс.
FAQ
Сапар алдында қашан екпе салдырған дұрыс?
Нақты дұрыс уақыт жоқ деуге болады. Бәрі қанша рет салдыру керектігіне және олардың арасы қанша уақыт болатынына байланысты. Орта есеппен алғанда, соңғы дозаны ұшардан шамамен төрт апта бұрын алып үлгерген дұрыс — сонда ағзаға иммунитет қалыптастыруға уақыт болады.
Екпеге қатысты нақты ақпаратты қайдан алуға болады?
Egu.kz — қазақстандық арнайы портал, мұнда бәрін таба аласыз: Ұлттық екпе күнтізбесі, екпелер кестесі, уақытында алмаған екпелерді қалай толықтыруға болатыны, екпе салдыратын орындардың тізімі, әр вакцинаның сипаттамасы және екпеге қатысты жалған ақпараттарды жоққа шығаратын деректер.
CDC Travel Health — АҚШ Денсаулық сақтау министрлігінің федералды агенттігіне қарасты сайт. Мұнда баратын елді таңдап, туристерге қандай екпелер ұсынылатынын білуге болады.
Vласть: Екпе — қазақстандық медиажоба, онда статистика, отандастарымыздың шынайы оқиғалары, мамандар мен дәрігерлердің пікірлері жарияланған.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДСҰ) — екпелерге қатысты халықаралық ресми ұсыныстар мен әлемдегі індет жағдайлары, соның ішінде қызылшаның таралуы туралы мәліметтер беріледі.
Қорытындылай
Тіпті сіз ну орманға бармай-ақ, жай ғана демалыс күндерін Ыстанбұлда өткізуді жоспарласаңыз да, екпе — өзіңіз үшін маңызды сақтық шарасы. Оған көп уақытыңыз кетпейді, бірақ өзге елде уайымсыз жүресіз.
Сонымен бірге, жолға шыққанда өзіңізбен бірге шағын дәрі қобдишасын да ала жүріңіз:
- дене қызуын түсіретін дәрі;
- іш өту мен жүрек айнуға қарсы дәрілер;
- сорбенттер;
- аллергияға қарсы дәрі;
- антисептик;
- репеллент пен шаққаннан кейін жағатын спрей;
- бинт пен пластырь;
- бір реттік маскалар (әсіресе тұмау маусымында немесе көп адам жиналатын жерлерге барсаңыз);
- үнемі ішіп жүретін дәрілеріңіз.
Қарапайым тазалық ережелерін сақтаңыз: тек бөтелкедегі суды ішіңіз, көше тағамдарын шамадан тыс жемеңіз, күн мен жәндіктерден қорғаныңыз. Сонда жазыңыз тек жарқын емес, тыныш әрі жайлы өтеді!
