Әр елдің салты басқа: Жаңа жылда ыдыс шағу, тас сыйлау, қызыл іш киім кию дәстүрлері
Жаңа жылды ерекше етіп тойлағыңыз келсе, осы мақала сізге арналады.
Қазақстанда Жаңа жыл — оливье мен бауырсақ жеп, теледидардан президенттің мерекелік құттықтауын тыңдап, түнгі 00:00 болғанда отшашу тамашалайтын отбасылық мереке. Ал басқа елдерде адамдар жаңа жылда орындықтан секіріп, 12 жүзім жеп, үйіне өрік ағашын іліп қояды екен. Бұл мақалада біз түрлі елдегі көне әрі ерекше мерекелік рәсімдердің астарына үңіліп көреміз.
Италия
Шошқа шұжығы мен жасымық — тоқшылық пен табыс кепілі
31 желтоқсанда итальян халқы дастархан жайып, отбасымен бас қосады. Ондай кезде міндетті түрде дастарханда бұқтырылған жасымық пен майлы шошқа шұжығы қойылады. Себебі жасымықтың пішіні тиын тәріздес, ал шұжық тоқшылықтың белгісі. Кекс тәріздес панеттоне немесе пандоро тәттілері де — мерекелік дастарханның сәні.
Шу, отшашу мен қызыл іш киім
Итальян халқы жаңа жылды көңілді думандатып, отшашу атып қарсы алады. Олардың сенімі бойынша, шулы жерге қайғы жоламайды, жын-шайтан мен теріс энергетика тұрмайды. Сондықтан оларға жаңа жылды жан-жағын тарсылдатып, гүрсілдетіп қарсы алған әдетке айналған. Онымен қоса, жаңа жыл қарсаңында қызыл іш киім кию — сәттілік пен махаббат әкеледі-міс. Сондықтан Италия масс-маркеттерінде жаңа жыл қарсаңында еркектерге де, әйелдерге де арналған қызыл іш киім толып кетеді. Себебі ол жаңа әрі біреуден келген сыйлық болуы шарт екен.
Ескіден арылу
Италияның оңтүстігінде халық жаңа жылда ескі заттарды лақтыру жақсылыққа әкеледі деп сенеді. Жай ғана қоқысқа тастау емес, ескі-құсқыны терезеден лақтырып жамандықтан арыласыз, жаңа жылда жаңа өзгерістерге дайын боласыз деседі. Сондықтан мереке күндері Италияда боп қалсаңыз, төбеңізге қарайлай жүріңіз.
Испания
12 дана жүзім
31 желтоқсанның соңғы 12 секундында испандар секунд сайын бір жүзімнен жеуді дәстүрге айналдырған. Бұл — келер жылдың әр айында бір қуаныш болады деген сенім. Сағаттың секунд тіліне ілесіп жүзім жеп үлгермегендерді испандар келер жылы кей айың қызықсыз өтеді деп мұқатады. Сондықтан әдетте бұл дәстүр үшін көпшілік жүзімнің ұсақ түрін таңдап алады.
Алтын мен шарап
Келер жылда байлыққа кенелуді қалайтын испандар шарапты ұрттамас бұрын ішіне алтын жүзік не тиын салады. Бокал көтеріп, дауыстап тілек айтып, құшақ жаю да — испандардың көп тараған дәстүрлерінің бірі.
Франция
Рождестволық шөрке
Франция халқының дастарханына міндетті түрде ағаш діңінің бөлігі — шөрке тәріздес десерт қойылады. Ол бұрынғы дәстүрдің бір көрінісі: рождествоға дайындалған шөркені алауошақта жағып, күлін келер жылға дейін сәттілік серік болсын деп сақтайтын. Қазіргі үйлерде алауошақ болмағандықтан француздар шөрке жақпаса да, соның пішінінде тәтті тағам жасап жейді.
Пер Ноэль мен Пер Фуэтар
Француз балалар жыл бойы әдепті әрі зерек болған балаларға жаңа жыл қарсаңында Пер Ноэль келіп, сыйлық береді деп сенеді. Бұл — Аяз ата тәрізді символ. Ал тәртіпсіз балаларды Пер Фуэтар келіп жазалайды деп қорқытады.
Германия
Жаңа жылға секіріп өту
Неміс халқы диванға, орындыққа не баспалдаққа тұрып, тура 00:00-де секіреді. Бұл ескі жылдан жаңа жылға секіру деген мағынаға саяды. Секірген адам жаңа жылды жаңа энергиямен сәтті бастайды деген наным бар. Біреулер тіпті секіріп жатып тілек тілейді, мұндай тілек сөзсіз орындалады деседі.
Қорғасын құю
Жаңа жыл қарсаңында немістер келер жылды болжауды мерекелік дәстүрге айналдырған. Олар қорғасынды майшамда ұстап ерітіп, суға құйып жібереді екен. Қорғасын суда қатып қалғасын оны шығарып, пішініне қарай түрлі жорамал айтады. Жүрек тапса — махаббатыңды табасың, кілт көрсе — табысқа кенелесің деп жориды. Қазір қорғасын орнына балауыз не қалайы қолданылады.
Ұлыбритания
Алғашқы қонақ
Сағат тілі 12-ден асқаннан кейін ағылшындар жаңа жылдың бірінші қонағын күтеді. Әдетте қара шашты ер адам тұз, нан, көмір мен тиын әкелсе, жақсылық пен молшылық болады дейді. Ал жирен шашты не аққұба адам келсе, келер жылың сәтсіз өтеді деседі.
Омело бұтағының сиқыры
Британ не америкалық сериалдарда жиі кездесетін көрініс: тура түн ортасында ғашықтар кездейсоқ омела бұтағының астында қалып, сүйісуге тиіс болады. Шынайы өмірде де солай. Бұл мәңгілік махаббат әкеледі деседі.
Алауошаққа шұлық ілу
Аңыз бойынша, бір кездері мұржадан түсіп келе жатқан Сантаның қалтасынан тиындар шашылып, алауошақта кеуіп тұрған шұлықтарға түсіп кетеді екен. Содан бүгінге дейін алауошаққа шұлық ілу дәстүрі жеткен екен.
Дания
Ыдыс-аяқ сындыру
Дат халқының ең айтулы дәстүрі — достарының есік алдында ыдыс-аяқ сындыру. Табалдырықта неғұрлым көп сынық шыны қалса, келер жылда соғұрлым мол жақсылық болады деген сенім бар. Сондықтан даниялықтар жыл бойы шеті сынған, жарылған, ескілеу ыдыстарын жаңа жылға жинап жүреді. Жаңа жылдан кейін есік алдында сынған ыдыс жатпаса өкінішті, демек үй иелерінің достары жоқ деседі.
Қаптама ойыны
Жаңа жыл кешінде әр қонақ арзан әрі көңілді бір сыйлықты орап, ортаға қояды. Сыйлықтың не екенін ешкім білмеуі керек. Барлығы шеңберге отырып, таймер қояды. Қатысушылар кезекпен кубик лақтырады. Алты шыққан ойыншы ортадағы сыйлықтардың бірін алып, алдына қояды. Барлық сыйлық таратылып біткеннен кейін де таймер тоқтамаса, алты лақтырған ойыншы алдындағы адамның сыйлығын алып отырады. Таймер шырылдаған сәтте ойын аяқталады да, сол кезде кімнің алдында қандай сыйлық болса, сол соған қалады.
Финляндия
Лапландияға саяхат
Финляндиялықтар Сантаға қонаққа бара алады. Себебі ондағы Рованиеми қаласының жанында Лапландия орналасқан. Сантаның үйін көріп, жеке пошта қызметін бақылап, бұғыларына тамақ беріп, хаскилермен серуендеп, Санта-паркінің әткеншектеріне отырып көңіл көтеру — Финляндия халқының қысқы қызығы.
Сабанның қасиеті
Финдер мерекелік дастархан астына сабан тастап, еденге де сабан төсеп жатады. Бұл дәстүр үйге жын-шайтанды жолатпайды деседі. Рождество түнінде сабанда ұйықтаған жас қыз болашақ күйеуін түсінде көреді деген сенім де бар.
Грекия
Тиыны бар васелопита
Жаңа жылға грекиялықтар ініше тиын салып, васелопита тәтті бәлішін пісіреді. Тиын кімге түссе, сол адам жаңа жылда бақытты болады деп ырымдайды.
Тас әкелу
Достарына не туыстарына қонаққа барарда гректер өзімен тас ала барады екен. Ол тас неғұрлым үлкен әрі ауыр болса, үйдің берекесі мен табысы соғұрлым артады деп сенеді.
Анар шашу
Жаңа жыл келгенде үй иесі не отбасындағы ең жолы болғыш адам есік алдында анар лақтырады. Дәндері жан-жаққа шалығанда үйде жиналған балалар оларды теріп алады. Қанша дән терсе, келер жылы қуанышқа толы сонша күн болады деп ырымдайды.
Швеция
Адвент кезеңі
Швед халқы жаңа жылды қарашаның ортасынан қаңтардың ортасына дейін екі ай тойлайды. Соның ішінде адвент — рождествоға дейінгі төрт апталық кезең. Әр үй терезесіне жарық шашқан жұлдыз іледі. Ол — қыстың қараңғылығында жарқыраған жылудың символы. Ересектер мен балалар өзара адвент күнтізбесін сыйлайды. Күнтізбенің адвент кезеңінің әр күні ашылатын кішкентай сыйлық не тәтті жасырынған ұяшықтары болады. Бұл — Рождествоға дейінгі әр күнді көңілді өткізу үшін ойластырылған дәстүр. Сөйтіп Рождество тойлау кезеңі біртіндеп Жаңа жыл мерекесін тойлауға ұласады.
Жылдың бірінші күні
1 қаңтарды қалай өткізсең, жылың солай өтеді деген сенім бар. Сол үшін Швеция халқы жаңа жылдың бірінші күнін барынша тыныш әрі үй ішімен бірге өткізгенді жөн көреді. Бірге таңғы ас ішіп, кофе мен бөлкесіне тойып, кино көріп, жайбарақат серуендеу — жылдар бойы айнымаған дәстүр. Бұл күні үйден ешнәрсе алып шықпауға, қоқыс тастамауға тырысады. Осылай жылдың берекесін сақтаймыз деп сенеді. Ал 1 қаңтарда күн жарқырап тұрса, жыл жақсы өтеді деп болжайды.
Жапония
Оосодзи
Жапондар Жаңа жылды 1-3 қаңтарда тойлайды. Бірақ 31 желтоқсан да — оларға айтулы күн. Себебі жылдың соңғы күнін жапон халқы тазалыққа — Оосодзиге арнайды. Үй, көлік, кеңсе — бәрін отбасы болып бірге тазалайды. Әсіресе, терезелер жарқырап тұруы керек. Бұл — ескі энергия мен өткен жылдың келеңсіз сәттерінен арылып, жаңа жылға іші-сыртымен мұнтаздай боп кіру үшін жасалатын дәстүр.
Безендіру салты
Ооседзу біткесін жапондықтар осегазду-кадзариге — үйді безендіру дәстүріне кіріседі. Ол үшін арнайы әшекейді қолдан жасайды. Соның бірі — кадомацу деген бамбук пен қарағай қылқанынан жасалатын бұйым. Бамбук тұрақтылықтың, ал қарағай ұзақ ғұмырдың белгісі деп есептеледі. Кагами-моти де жапондардың мерекелік үй әшекейі: ол үшін екі күріш шелпегінің үстіне мандарин қояды. Ол шаңыраққа молшылық пен амандық әкеледі деп сенеді. Ал үйді тіл-көзден қорғасын деп, есікке күріш сабаны мен мандариннен жасалған Симоказари атты тұмар ілінеді.
Бір жылға дұға жасау
Жаңа жылдың бірінші күні жапондар ғибадатханаға барып, жыл сәтті өтуі үшін дұға-тілек жасайды. Бұл дәстүр Хацумодэ деп аталады. Ғибадатханада ағаш тақтайша сатып алып, армандарын тізіп жазады. Сәттілікке жорып, ағаш жебе алып, оны екіге бөледі. Әдетте бұл күні ғибадатханада ине шаншар жер қалмайды.
Қытай
Жын-перілерді қуу
Қиыр Шығыстың күнтізбесі бойынша Қытай жаңа жылы 21 қаңтар мен 21 ақпан арасында жыл сайын өзгеріп отырады. Қытайлардың сенімінде Жаңа жыл қарсаңында жын-перілер көшіп-қонып, тұрақтайтын орын іздейді екен. Сондықтан жаңа жылды улап-шулап, тарсылдатып-гүрсілдетіп тойлау керек. Қазір отшашу болса, бұрын олар отқа бамбук таяқшаларын жаққан. Себебі бамбук қатты сықырлап жанады екен, сол арқылы қытайлар жамандықты қашырамыз деп сенген.
Қызыл түс
Жын-перілер тек шудан емес, қызыл түстен де қорқады. Сондықтан бұл күндері Қытай қызылға оранады. Ересектер сәттілік әкелсін деп, балаларға ішінде ақшасы бар қызыл конверт (хунбао) сыйлайды.
Қос-қос сыйлық
Қытайда жаңа жылда қонаққа келген адам қос мандарин ала келеді. Ал қонақ кетерде үй иесі басқа екі мандарин ұстатып жібереді. Себебі қытай тілінде «қос мандарин» сөзі «алтын» сөзімен үндес. Жалпы қытайлар отбасында бірлік болсын, үйлесім орнасын деп жаңа жылда сыйлықтарды қос-қостан сыйлайды: қос кесе, қос орамал, қос шам.
Америка
Шардың түсірілуі
Жыл сайын 31 желтоқсанда 23:59-да Нью-Йорктағы Time Square ғимаратынан флагшток арқылы жерге үлкен жарқыраған шар түсіріледі. Басқаша оны уақыт шары деп те атайды, себебі шар жерге түскенде жаңа жыл басталады деген мағына бар. 1907 жылдан бері жалғасын тапқан бұл рәсімді көруге көшеде жүздеген адам жиналса, миллиондаған адам теледидарға телміріп отырады.
Раушан гүлдер шеруі
АҚШ-тың Калифорния штатындағы Пасадена қаласында 1890 жылдан бері жаңа жыл мерекесіне орай гүлдер фестивалі өтеді. Сансыз гүлмен әшекейленген композициялар, көздің жауын алатын бұйымдар бұл күні Пасаденаның үнемі жаз боп тұратын ерекшелігін әдемі жеткізеді.
Ұсқынсыз жемпірлер кеші
Рождество таяп қалғанда америкалықтар сөресінің бір бұрышында тығылып жатқан ең ұнамсыз жемпірін киіп, көңіл көтеруге шығады. Әдетте ол жаңа жылдық бұғы не Санта бейнеленген жемпір болып шығады, себебі оны жаңа жылдан басқа кезде кие де алмайсың. Соған қарамастан ел ішіндегі дүкендерінде мұндай жемпірдің түр-түрі сатылады.
Бразилия
Ақ киім
Жаңа жыл қарсаңында бразилиялықтар ақ киім киеді. Осылайша бейбітшілік пен тыныштықты символға айналдырып, өткен жылдан тазаруды жөн көреді.
Құдайға сый
Мерекеге орай Бразилия халқы Иманже құдайына бас иіп, сый ретінде мұхитқа тақтайшаға бекітілген майшам жібереді. Іштей тілек тілеп, тақтайшаны бақылайды. Егер майшам бірден ұзаққа кетіп, көпке дейін өшпей тұрса, мұны Иманже тілекті қабыл етті деген белгі деп ұғады. Кейбір жұрт Иманже құдайына сый етіп, мұхитқа ақ гүлдер лақтырады. Гүлдер де алысқа кетсе, жақсылық болады деп, ал толқындармен қайтып келсе, тілекті келер жылға қалдыру керек деп ырымдайды.
Сауық кеші
Бразилияда Жаңа жылды үйде тойлау әдетке айналмаған. Адамдар отшашуды тамашалап, билеу үшін алаңдар мен жағажайларға жиналады. Ең танымал кеш Риодағы Копакабана жағажайында өтеді. Дегенмен барлық жерде қызық бар: Салвадорда (Баия штатының астанасы) тойлау мерекеден бес күн бұрын басталады, ал Сан-Паулуда концерттер қаланың орталық көшесінде өтеді.
Вьетнам
Жаңа өмір бастау
Вьетнамның дәстүрлі жаңа жылы — Тет қаңтардың аяғында тойланады. Әдетте жұрт бұл күні жаңа киім киіп, қарыздарынан құтылып, өзгелерден кешірім сұрап, үйін тазалап жатады, үш күнге алдын ала тамақ жасап қояды. Жаңа жылда бәрін басынан бастаудың бір амалы іспеттес. Үш күнге созылатын мереке кезінде іштегі бар берекені шығарып жібермес үшін әрі Ошақ құдайының қаһарына қалмас үшін үй жинауға, ас пісіруге тыйым салынған. Бұл кезеңде дүкендер мен гипермаркеттер жұмысын тоқтатады, ашық тұрғандары болса да, тауарды 2-3 есе қымбат сатады.
Өрік пен шабдалы ағаштары
Жаңа жылға орай Вьетнамда жергілікті өсімдіктер базарында сауда қызады. Өйткені ол жақта жаңа жылдың символына айналған өрік пен шабдалының сары ағаштары жаппай сатылады. Халық онымен үйін безендіріп, бұтақтар шаңырағыма ырыс-береке әкеледі деп сенеді. Тет мерекесінде бұл ағаштар гүлдесе, келер жылдың жақсылығы мол болады деген сенім бар. Кейбіреулер мандарин жемісі өсіп тұрған бұтақтар іліп қояды. Бұл да — вьетнамдықтардың жаңа жылдық дәстүрінің бірі.
Аустралия
Жазғы жаңа жыл
Оңтүстік жарты шарда орналасқан Аустралияны да Жаңа жыл мерекесі айналып өтпейді. Мысалы, Сидней, Канберра мен Мельбурнда көшелерге аспалы шамдар ілініп, халық көшеге шығып, түрлі-түсті киімін киіп шеру өткізеді. Жағажайларында суға шомылып, волейбол ойнап, ет қақтайды. Ал орталық алаңдарда отшашу атылып, мыңдаған адам бірге тойлайды.
Майшам кеші
Carols by Candlelight атты кештер — аустралиялықтарға тән Рождество дәстүрі. Адамдар қараңғы түскенде саябақ, стадион сияқты жерлерде жиналып, қолына майшам алып, мерекелік әндер шырқайды. Бұл жаңа жылдық атмосфера сыйлайтын дәстүр халықтың бойында мейірімділікті оятып, жұртты жұмылдырып, келер жылға мол үміт сыйлайды екен.
